Artritis, eklemlerde iltihaplanma anlamına gelen genel bir terimdir. Bu iltihaplanma, eklemlerde ağrı, şişlik, sertlik ve hareket kısıtlılığına yol açabilir. Artritis, tek bir hastalık değil, 100'den fazla farklı türü olan bir grup hastalığı ifade eder. En yaygın artritis türleri arasında osteoartritis (kireçlenme) ve romatoid artritis bulunur.
Osteoartritis (Kireçlenme)
Osteoartritis, eklemlerdeki kıkırdağın zamanla aşınması sonucu oluşan dejeneratif bir artritis türüdür. Kıkırdak, kemiklerin uçlarını kaplayan ve eklemlerin pürüzsüz hareketini sağlayan bir dokudur. Osteoartritis'te bu kıkırdak incelir, yıpranır ve sonunda kemiklerin birbirine sürtünmesine neden olur. Bu durum ağrı, sertlik ve eklemde şekil bozukluklarına yol açabilir. Genellikle yaşla birlikte ortaya çıkar ancak aşırı kilo, eklem yaralanmaları ve genetik yatkınlık gibi faktörler de riski artırabilir.
Romatoid Artritis
Romatoid artritis, otoimmün bir hastalıktır. Otoimmün hastalıklarda, vücudun bağışıklık sistemi yanlışlıkla kendi sağlıklı dokularına saldırır. Romatoid artritis'te bağışıklık sistemi, eklemleri çevreleyen zar olan sinovyumu hedef alır. Bu saldırı, sinovyumda iltihaplanmaya ve zamanla eklem kıkırdağına, kemiklere ve bağlara zarar vermeye neden olur. Romatoid artritis genellikle el ve ayaklardaki küçük eklemleri simetrik olarak etkiler ve sabahları daha belirgin olan sertlik ile karakterizedir. Bu durumun kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin birleşimi rol oynayabilir.
Diğer Artritis Türleri
Osteoartritis ve romatoid artritis en yaygın olanları olsa da, artritisin başka birçok türü de vardır:
- Gut: Vücutta ürik asit seviyesinin yükselmesi sonucu eklemlerde kristallerin birikmesiyle oluşan bir artritis türüdür. Genellikle ani ve şiddetli ağrı ataklarıyla karakterizedir.
- Psöriatik Artritis: Sedef hastalığı olan kişilerde görülebilen bir artritis türüdür. Eklemlerde iltihaplanma ve sedef hastalığı lezyonları ile birlikte ortaya çıkar.
- Ankilozan Spondilit: Omurgayı ve büyük eklemleri etkileyen kronik bir iltihaplı artritis türüdür. Omurgada sertleşmeye ve hareket kısıtlılığına neden olabilir.
Artritis Belirtileri
Artritisin belirtileri, etkilenen artritis türüne ve hastalığın şiddetine göre değişiklik gösterebilir. Ancak genel olarak görülen belirtiler şunlardır:
- Eklemlerde ağrı
- Eklemlerde şişlik
- Eklemlerde sertlik, özellikle sabahları veya uzun süre hareketsiz kaldıktan sonra
- Eklemlerde kızarıklık ve sıcaklık
- Hareket kısıtlılığı
- Yorgunluk
Artritis Tanısı ve Tedavisi
Artritis tanısı, doktorun fizik muayenesi, hastanın tıbbi geçmişi, kan testleri ve görüntüleme yöntemleri (röntgen, MRG gibi) ile konulur. Tedavi, artritisin türüne, şiddetine ve hastanın genel sağlık durumuna göre kişiye özel olarak planlanır. Tedavinin temel amaçları ağrıyı azaltmak, iltihabı kontrol altına almak, eklem fonksiyonunu korumak ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaktır.
Tedavi seçenekleri şunları içerebilir:
- İlaç Tedavisi: Ağrı kesiciler, anti-inflamatuar ilaçlar, kortikosteroidler ve hastalığı modifiye eden anti-romatizmal ilaçlar (DMARDs) kullanılabilir.
- Fizik Tedavi ve Egzersiz: Eklemlerin hareketliliğini ve gücünü artırmaya yönelik egzersizler önemlidir.
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Kilo kontrolü, sigarayı bırakma ve dengeli beslenme gibi değişiklikler faydalı olabilir.
- Cerrahi: Bazı durumlarda, hasar görmüş eklemleri onarmak veya değiştirmek için cerrahi müdahale gerekebilir.
Artritis ile yaşamak zorlayıcı olabilir, ancak doğru tanı ve tedavi ile belirtiler kontrol altına alınabilir ve yaşam kalitesi artırılabilir. Eğer eklemlerinizde sürekli ağrı, şişlik veya sertlik yaşıyorsanız, bir sağlık profesyoneline başvurmanız önemlidir.