Cushing Sendromu Nedir?
Cushing sendromu, vücutta kortizol hormonunun uzun süre boyunca normalden yüksek seviyelerde bulunmasıyla ortaya çıkan bir hastalıktır. Kortizol, böbrek üstü bezleri tarafından üretilen ve kan basıncının düzenlenmesi, iltihaplanmanın kontrolü, bağışıklık sistemi ve stres yönetimi gibi birçok hayati fonksiyonda rol oynayan önemli bir hormondur.
Cushing Sendromunun Nedenleri
Cushing sendromunun temel nedeni, vücuttaki kortizol seviyelerinin aşırı yükselmesidir. Bu durum iki ana başlık altında incelenebilir:
- Eksojen Cushing Sendromu: En sık görülen nedendir. Lupus, astım veya romatoid artrit gibi kronik inflamatuar hastalıkların tedavisinde kullanılan kortikosteroid ilaçların uzun süreli ve yüksek dozda kullanımı sonucu ortaya çıkar.
- Endojen Cushing Sendromu: Vücudun kendi kortizolü aşırı üretmesi durumudur. Bu durumun başlıca nedenleri şunlardır:
- Hipofiz Tümörleri (Cushing Hastalığı): Hipofiz bezindeki iyi huylu bir tümör (adenom), böbrek üstü bezlerini kortizol üretmesi için uyaran aşırı miktarda ACTH hormonu salgılayabilir. Bu, endojen Cushing sendromunun en yaygın nedenidir.
- Böbrek Üstü Bezi Tümörleri: Böbrek üstü bezlerinde gelişen iyi huylu (adenom) veya kötü huylu (kanserli) tümörler, doğrudan aşırı kortizol üretebilir.
- Ektopik ACTH Sendromu: Akciğer, pankreas, tiroid veya timus gibi normalde ACTH salgılamayan diğer organlardaki tümörler, anormal şekilde ACTH üreterek kortizol seviyelerini artırabilir.
Belirtileri Nelerdir?
Cushing sendromunun belirtileri kişiden kişiye değişebilir ancak genellikle şunları içerir:
- Yüzde yuvarlaklaşma (aydede yüzü) ve kızarıklık.
- Omuzlar arasında yağ birikimi (bufalo hörgücü).
- Gövdede kilo alımı ve karın bölgesinde yağlanma, kol ve bacaklarda orantısız zayıflık.
- Ciltte mor veya pembe çatlaklar (stria).
- İnce, hassas ve kolay moraran cilt.
- Kas güçsüzlüğü ve kemik kaybı (osteoporoz).
- Yüksek tansiyon (hipertansiyon).
- Yüksek kan şekeri veya tip 2 diyabet gelişimi.
- Yorgunluk, halsizlik, depresyon, anksiyete ve ruh hali değişiklikleri.
- Kadınlarda adet düzensizlikleri, erkeklerde libido ve doğurganlıkta azalma.
Tanı ve Tedavi
Cushing sendromu tanısı, genellikle kan, idrar ve tükürük testleri ile kortizol seviyelerinin ölçülmesiyle konulur. Deksametazon baskılama testi ve görüntüleme yöntemleri (MR, BT) de tanıda kullanılır. Tanı konulduktan sonra, sendromun nedeni belirlenir ve buna yönelik tedavi planlanır.
Tedavi seçenekleri şunları içerebilir:
- İlaç Dozunun Ayarlanması: Eksojen Cushing sendromunda, kortikosteroid ilaçların dozunun doktor kontrolünde azaltılması veya kesilmesi.
- Cerrahi Müdahale: Tümör kaynaklı durumlarda (hipofiz, böbrek üstü bezi veya ektopik tümörler) tümörün cerrahi olarak çıkarılması en etkili tedavi yöntemidir.
- Radyoterapi veya İlaç Tedavisi: Cerrahiye uygun olmayan veya cerrahi sonrası devam eden durumlarda radyoterapi veya kortizol üretimini baskılayan ilaçlar kullanılabilir.
Cushing sendromu, zamanında teşhis ve doğru tedavi ile kontrol altına alınabilen bir hastalıktır. Tedavi edilmediği takdirde ciddi sağlık sorunlarına ve hayati tehlikeye yol açabilir.