Darülbedayi Nedir?
Darülbedayi, Osmanlı İmparatorluğu döneminde kurulan ve günümüzde İstanbul Şehir Tiyatroları adıyla faaliyetlerini sürdüren köklü bir sanat kurumudur. Asıl adı “Dârü'l-bedâyi-i Osmânî” olup, “Güzellikler Evi” anlamına gelmektedir.
Kuruluşu ve Amacı
Darülbedayi'nin temelleri, 1913-1914 yıllarında İstanbul Şehremini (Belediye Başkanı) Operatör Dr. Cemil Topuzlu Paşa tarafından atılmıştır. Cemil Paşa, İstanbul halkının kültürel ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla belediyeye bağlı bir konservatuvar kurmayı hedeflemiştir. Bu teklif, Belediye Meclisi tarafından kabul edilmiş ve kuruluş için 3000 altın lira ödenek ayrılmıştır. Kurum, başlangıçta tiyatro ve musiki olmak üzere iki ana bölümden oluşacak şekilde planlanmıştır.
Paris'teki Odeon Tiyatrosu'nun müdürü André Antoine, konservatuvarın kurulması ve teşkilatlanmasında genel müdür sıfatıyla görev almak üzere İstanbul'a davet edilmiştir. Antoine, 28 Haziran 1914'te İstanbul'a gelerek okulun ders programını hazırlamış ve giriş sınavlarını yapmıştır. “Konservatuvar” yerine “Darülbedayi” isminin verilmesi önerisi, şair Namık Kemal'in oğlu Ali Ekrem Bey tarafından getirilmiştir.
Konservatuvardan Tiyatro Topluluğuna Dönüşüm
Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasıyla André Antoine ülkesine dönmek zorunda kalmış ve Darülbedayi, kısa süre içinde bir okul kimliğinden çıkarak ağırlıklı olarak temsiller veren bir tiyatro topluluğuna dönüşmüştür. Darülbedayi, ilk kez 20 Ocak 1916'da Emile Fahre'nin “Çürük Temel” adlı eserinden uyarlanan oyunla Tepebaşı Kışlık Tiyatrosu'nda perdelerini açmıştır. Kurumun oynadığı ilk yerli oyun ise Halit Fahri Bey'in “Baykuş” adlı manzum eseri olmuştur.
Cumhuriyet döneminde, özellikle Muhsin Ertuğrul'un 1927'de kurumun başına getirilmesiyle Darülbedayi önemli bir dönüm noktası yaşamıştır. Muhsin Ertuğrul yönetiminde sürekli temsiller veren ödenekli bir tiyatro niteliği kazanmıştır.
Türk Tiyatro Tarihindeki Önemi
Darülbedayi, Osmanlı İmparatorluğu'nda kurulan ilk konservatuvar ve modern anlamda tiyatronun gelişiminde önemli bir rol oynamıştır. Türk tiyatro tarihinde, tiyatronun kuruluş ve gelişmesinde öncülük eden bir topluluk olmuştur. Ayrıca, 1918 yılında sınavı kazanarak Darülbedayi'ye katılan Afife Jale, “Yamalar” oyunuyla sahneye çıkan ilk Müslüman Türk kadın oyuncu olarak tarihe geçmiştir.
Günümüzdeki Durumu
1931 yılında alınan bir kararla “Şehir Tiyatrosu” adını alan Darülbedayi, günümüzde İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları olarak faaliyetlerini sürdürmektedir. Harbiye, Fatih, Kadıköy, Üsküdar ve Gaziosmanpaşa gibi farklı sahnelerde temsiller vererek Türk tiyatrosuna katkıda bulunmaya devam etmektedir.