Metformin Nedir?
Metformin, dünya genelinde en yaygın kullanılan oral antidiyabetik ilaçlardan biridir. Özellikle aşırı kilolu kişilerde tip 2 diyabetin tedavisinde birinci basamak ilaç olarak kabul edilir. Biguanid sınıfına ait olan bu ilaç, 1922'de keşfedilmiş ve 1950'li yıllardan itibaren insanlarda kullanılmaya başlanmıştır.
Metformin Nasıl Çalışır?
Metforminin etki mekanizması karmaşık olmakla birlikte, temel olarak kan şekerini düşürmeye yönelik çeşitli yollarla çalışır:
- Karaciğerde Glikoz Üretimini Azaltma: Metformin, karaciğerin fazla glikoz üretmesini (glukoneogenez) ve salgılamasını engeller.
- İnsülin Duyarlılığını Artırma: Vücut dokularının, özellikle kas ve yağ hücrelerinin insüline karşı duyarlılığını artırarak, kandaki glikozu daha etkili bir şekilde kullanmalarına yardımcı olur.
- Bağırsaklardan Glikoz Emilimini Azaltma: Bağırsaklardan glikoz emilimini yavaşlatarak kan şekerinin yükselmesini kontrol altında tutar.
- AMPK Aktivasyonu: Hücresel enerji dengesinde önemli bir rol oynayan AMP ile aktive olan protein kinaz (AMPK) enzimini aktive eder.
Metforminin Kullanım Alanları
Metformin, başlıca tip 2 diyabet tedavisinde kullanılırken, başka durumlar için de reçete edilebilir:
- Tip 2 Diyabet: Kan şekeri seviyelerini kontrol altına almak için temel tedavi seçeneğidir.
- Polikistik Over Sendromu (PCOS): İnsülin direncini azaltarak ve hormonal dengeyi destekleyerek PCOS semptomlarının hafifletilmesine yardımcı olabilir.
- Prediyabet (Gizli Şeker): Diyabet gelişme riski yüksek olan kişilerde diyabetin ilerlemesini önlemek veya geciktirmek amacıyla kullanılabilir.
- Kilo Yönetimi: Doğrudan bir kilo verme ilacı olmasa da, insülin direncine bağlı kilo sorunları olan kişilerde kilo kontrolüne yardımcı olabilir.
Metforminin Yan Etkileri ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
Metformin genellikle iyi tolere edilen bir ilaçtır, ancak bazı yan etkileri olabilir:
- Yaygın Yan Etkiler: İshal, mide bulantısı, karın ağrısı, iştahsızlık ve ağızda metalik tat gibi sindirim sistemi rahatsızlıkları sık görülür. Bu yan etkiler genellikle tedavinin başlangıcında ortaya çıkar ve zamanla azalır. Yan etkileri azaltmak için ilacın yemeklerle birlikte alınması önerilir.
- Ciddi Ancak Nadir Yan Etki: Laktik asidoz, nadir görülen ancak ciddi bir yan etkidir. Özellikle yüksek dozlarda veya böbrek/karaciğer sorunları olan kişilerde risk artabilir. Belirtileri arasında kas ağrısı, solunum güçlüğü, halsizlik ve bilinç bulanıklığı bulunur. Bu belirtiler ortaya çıkarsa acil tıbbi yardım alınmalıdır.
- B12 Vitamini Eksikliği: Uzun süreli kullanımda B12 vitamini emilimini azaltabilir, bu nedenle B12 seviyelerinin takip edilmesi ve gerekirse takviye alınması önemlidir.
Metformin kullanımı mutlaka bir doktor kontrolünde olmalı ve dozaj doktor tavsiyelerine göre belirlenmelidir. Diyabet tedavisinde yaşam tarzı değişiklikleri (diyet ve egzersiz) de büyük önem taşır.