Tirbuşon Nedir?
Tirbuşon, başta şarap olmak üzere mantar tıpalı tüm şişelerin kapaklarını hızlı ve kolay bir şekilde açmak için kullanılan bir gereçtir. Fransızca kökenli bir kelime olup, "çekmek" anlamına gelen "tirer" ve "tıpa" veya "mantar" anlamına gelen "bouchon" kelimelerinin birleşiminden oluşur. Kelime anlamı "tıpa çekmek"tir. Genellikle metal veya plastik gibi farklı malzemelerden üretilebilir.
Tirbuşonun Tarihçesi
Şarapların hava almadan saklanması amacıyla 17. yüzyıldan beri mantar meşesi ağacının kabuğundan elde edilen mantarlar kullanılmaktadır. Tirbuşon icat edilmeden önce, 1638 yılında Portekizli Cristiano Kopke tarafından icat edilen "tongs" adı verilen bir alet kullanılıyordu. Bu alet, şişenin boyun kısmını ısıtarak camın kırılmasını sağlıyordu. Ancak tongs kullanımında sıkça yaşanan parçalanma sorunları, tirbuşonun daha kolay benimsenmesini sağladı. İngiliz mucit Samuel Henshall, 24 Ağustos 1795'te tirbuşonun patentini aldı. Daha sonraki yıllarda, yıpranmış mantarları parçalamadan açmak için 1879'da Lucian Mumford tarafından "Ah-so" veya "iki uçlu" tirbuşonlar geliştirildi. 1882'de ise Carl Wienke tarafından "garson tirbuşonu" icat edildi.
Tirbuşon Çeşitleri
Günümüzde farklı ihtiyaçlara ve kullanım kolaylıklarına göre çeşitli tirbuşon modelleri bulunmaktadır:
- Klasik Tirbuşon: En basit haliyle, ahşap veya başka bir malzemeden yapılmış dik bir tutamağa tutturulmuş çelik bir burgudan oluşur. Kullanıcı burguyu mantara geçirip dikey bir çekme hareketiyle mantarı çıkarır.
- Garson Tirbuşonu: Genellikle bir bıçak (kapsülü kesmek için) ve bir kaldıraç mekanizması içerir. Profesyonel kullanıma uygundur.
- Kelebek (Kanatlı) Tirbuşon: Burgu mantara girdikçe yükselen iki kola (kanatlara) sahiptir. Bu kollar aşağı itildiğinde mantar şişeden çıkar.
- Ah-so (İki Uçlu) Tirbuşon: İki ince metal ucu mantar ile şişe arasına kaydırarak mantarı kavrar. Özellikle eski ve kırılgan mantarlar için idealdir.
- Elektrikli Tirbuşon: Otomatik ve pille çalışan modellerdir. Tek bir düğmeye basarak mantarı kolayca çıkarır, fiziksel çaba gerektirmez.
- Basınçlı (Pompalı) Tirbuşon: İçerisindeki gaz kartuşu yardımıyla mantarı şişeden iterek çıkarır. Hızlı kullanım için tercih edilir.
Tirbuşon Nasıl Kullanılır?
Tirbuşon kullanımı modeline göre değişiklik gösterse de temel prensip aynıdır. Genel olarak, tirbuşonun burgulu kısmı mantarın tam ortasına dikey olarak yerleştirilir. Ardından burgu, mantara sıkıca tutunana kadar saat yönünde çevrilir. Son olarak, mantar şişeden ayrılana kadar çekme veya itme hareketi uygulanır. Bu basit mekanizma sayesinde mantar, şişeden zarar görmeden ve içeceğin kalitesi korunarak çıkarılır.