Anomali kelimesi, kökeni Yunancaya dayanan ve 'nomali' (kurallara uygun, mantıklı, düzenli) kelimesine olumsuzluk anlamı katan 'A' ön ekinin eklenmesiyle 'normalin dışında olan' anlamını taşıyan bir terimdir. Türk Dil Kurumu'na göre anomali; norm dışı, alışılmadık, beklenmedik veya aykırı durumları ifade eder.
Anomalinin Farklı Alanlardaki Anlamları
-
Tıpta Anomali
Tıbbi alanda anomali, bir organizmanın veya dokunun yapısında ya da işleyişinde normalden farklı bir bozukluk anlamına gelir. Bu durumlar doğuştan (konjenital) veya sonradan gelişebilir ve vücudun bir veya daha fazla organ veya sistemini etkileyebilir. Yapısal anomaliler vücudun bir bölümünün şeklinde veya büyüklüğünde bozuklukları, işlevsel anomaliler ise bir bölümünün normal çalışmamasını ifade eder. Örneğin, metabolik bozukluklar veya kan hastalıkları işlevsel anomalilere örnek olarak gösterilebilir. Anomali, sağlık sorunu oluşturmayan ancak normalden farklı olan durumları da tanımlayabilir; örneğin, iki gözün farklı renkte olması bir hastalık değil, bir anomali olarak nitelendirilir.
-
Veri ve İstatistiksel Anomali
Veri analizinde anomali, verilerin çoğunluğundan önemli ölçüde farklılaşarak şüphe uyandıran nadir öğelerin, olayların veya gözlemlerin tanımlanmasıdır. Bu durumlar aykırı değerler, yenilikler veya istisnalar olarak da adlandırılır. Veri anomalileri, hatalar, dolandırıcılık, sistem arızaları veya beklenmeyen olaylar gibi kritik durumların işareti olabilir. Anomali tespiti, veri setindeki olağandışı örüntüleri veya durumları belirlemek amacıyla yapılan bir analiz metodudur.
Veri Anomalisi Türleri:
- Nokta Anomalileri: Diğer veri noktalarından önemli ölçüde farklı olan tek bir veri örneğidir. Örneğin, kredi kartı harcamalarındaki ani ve yüksek bir artış.
- Bağlamsal Anomaliler: Belirli bir bağlama özgü sapmalardır. Örneğin, mesai saatleri dışında sunucu yükünde ani bir artış.
- Toplu Anomaliler: Bireysel olarak normal görünen ancak bir araya geldiklerinde anormal davranış gösteren bir dizi veri noktasıdır.
-
Astronomi ve Coğrafyada Anomali
Astronomide gezegenlerin konumu ve açıları da anomali olarak adlandırılır. Coğrafyada ise anomali, normal değerin üzerinde veya altında olan değerler için kullanılır; örneğin, sıcaklık anomalisi, bir sahanın sıcaklığının normal sıcaklığa göre sapmasını ifade eder.
Anomali Tespitinin Önemi
Anomali tespiti, birçok sektörde kritik öneme sahiptir. Finans sektöründe dolandırıcılık tespiti, üretimde kusur veya ekipman arızalarının belirlenmesi, siber güvenlikte alışılmadık ağ etkinliklerinin tespiti ve sağlık sektöründe anormal hasta durumlarının saptanması gibi alanlarda kullanılır. Yapay zeka ve makine öğrenimi algoritmaları sayesinde, büyük veri setlerindeki anormal davranışlar otomatik olarak belirlenebilir, bu da operasyonel verimliliği artırır ve potansiyel riskleri önceden belirlemeye yardımcı olur.