Benlik Sunumu Nedir?
Benlik sunumu, bireylerin sosyal etkileşimler sırasında kendileri hakkında başkalarında belirli bir izlenim yaratma ve bu izlenimi kontrol etme çabası olarak tanımlanır. Bu süreç, insanların kendilerini toplumsal veya kültürel açıdan kabul edilebilir yollarla ve arzu edilen bir imajla sunmasını içerir.
Benlik Sunumunun Amacı ve İşlevleri
Benlik sunumunun temel amacı, genellikle 'izlenim yönetimi' olarak adlandırılır. Bireyler, başkalarının kendileri, bir grup, bir olay veya bir eşya hakkındaki düşüncelerini şekillendirmeye çalışırlar. Bu çabaların altında yatan çeşitli işlevler bulunmaktadır:
- Sosyal etkileşimi kolaylaştırma.
- Maddi ve sosyal ödüller elde etme.
- Benliğin yapılandırılması ve güçlendirilmesi.
- Belirli bir sosyal statüye ulaşma veya hedeflere erişme.
- Arkadaşlık ilişkileri kurma ve sürdürme.
- Psikolojik iyi hali güçlendirme ve kabul edilebilir bir kimlik oluşturma.
Sosyolog Erving Goffman, günlük yaşamı bir tiyatro sahnesine benzeterek, bireylerin arzu edilen yönlerini vurgulayıp istenmeyen yönlerini gizleyerek benliklerini seçici bir biçimde sunduklarını belirtmiştir.
Benlik Sunumu Türleri ve Stratejileri
Benlik sunumu genellikle iki ana türde incelenir: stratejik ve özgün (dışavurumcu) benlik sunumu. Stratejik benlik sunumu, belirli bir amaca ulaşmak için başkalarının bireye dair düşüncelerini bilinçli ve kasıtlı olarak manipüle etme odaklıdır. Jones ve Pittman (1982) tarafından sınıflandırılan başlıca stratejik benlik sunumu teknikleri şunlardır:
- Kendini Yükseltme (Self-promotion): Bireyin yeteneklerini, başarılarını ve olumlu özelliklerini vurgulayarak yeterli ve başarılı görünme çabası.
- Sokulganlık (Ingratiation): Başkalarının beğenisini ve sevgisini kazanmak amacıyla iltifat etme, yardım etme veya benzerlikleri vurgulama gibi davranışlar sergileme.
- Gözdağı Verme (Intimidation): Güçlü, tehlikeli veya tehditkar görünerek başkalarını etkileme ve kontrol etme girişimi.
- Örneklendirme (Exemplification): Ahlaki olarak üstün, dürüst veya örnek teşkil eden bir imaj çizerek başkalarının saygısını ve takdirini kazanma.
- Yalvarma/Acındırma (Supplication): Çaresiz veya muhtaç görünerek başkalarından yardım veya destek alma amacı taşıyan davranışlar.
Sosyal Medyada Benlik Sunumu
Günümüzde benlik sunumu, yüz yüze etkileşimlerin yanı sıra sosyal medya gibi çevrimiçi platformlarda da yoğun bir şekilde gerçekleşmektedir. Sosyal medya kullanıcıları, profillerini ve paylaşımlarını ideal benlik algılarına göre şekillendirerek kendilerini arzu ettikleri şekilde sunma eğilimindedirler. Bu durum, gerçek benlik ile ideal benlik arasında farklılıklar yaratabilir ve bazen psikolojik çatışmalara yol açabilir. Çevrimiçi ortamlar, bireylere benliklerini sunma konusunda zengin seçenekler sunsa da, istenmeyen izlenimlerin oluşmasına da neden olabilir.
Benlik sunumu, bireylerin sosyal dünyada nasıl konumlandıklarını, ilişkilerini nasıl yönettiklerini ve hedeflerine nasıl ulaştıklarını anlamak için kritik bir kavramdır. Bu süreç, hem bilinçli stratejileri hem de otomatik bilişsel süreçleri içerebilir ve bireyin sosyal yaşamdaki başarısında önemli bir rol oynar.