Bipolar bozukluk, kişinin duygu durumunda, enerji seviyelerinde ve aktivite düzeylerinde belirgin ve ani değişimlere yol açan karmaşık bir ruh sağlığı durumudur. Bu değişimler, aşırı neşe ve enerji dolu dönemler (mani veya hipomani) ile derin üzüntü ve çöküntü dönemleri (depresyon) arasında gidip gelir. Halk arasında daha çok 'manik depresif' olarak bilinse de, güncel tıbbi terminolojide 'bipolar bozukluk' terimi tercih edilmektedir.
Bipolar Bozukluğun Belirtileri Nelerdir?
Bipolar bozukluğun temelinde, kişinin duygu durumunda yaşanan aşırı uçlar yer alır. Bu uçlar, mani ve depresyon dönemleri olarak iki ana kategoriye ayrılır:
Mani Dönemi
Mani dönemi, kişinin olağanüstü bir enerji, coşku ve iyimserlik hissettiği bir dönemdir. Bu dönemde görülebilecek belirtiler şunlardır:
- Aşırı neşe, coşku ve kendini aşırı değerli hissetme.
- Uyku ihtiyacında belirgin azalma (birkaç saat uykuyla yetinebilme).
- Konuşkanlıkta artış, hızlı konuşma ve düşünce akışında hızlanma.
- Dikkat dağınıklığı ve odaklanmada güçlük.
- Artan aktivite düzeyi, amaçsızca koşturma veya aşırı hareketlilik.
- Riskli davranışlara eğilim (aşırı harcama, sorumsuz cinsel davranışlar, pervasız sürüş vb.).
- Gerçeklikten kopma (psikoz) belirtileri (halüsinasyonlar veya sanrılar) görülebilir.
Mani dönemi, kişinin işlevselliğini ciddi şekilde bozabilir ve bazen hastaneye yatmayı gerektirecek kadar şiddetli olabilir. Hipomani ise maninin daha hafif bir formudur ve genellikle psikoz belirtileri içermez, ancak yine de kişinin davranışlarında ve duygu durumunda belirgin değişikliklere yol açar.
Depresyon Dönemi
Depresyon dönemi, bipolar bozukluğun diğer yüzünü oluşturur ve mani döneminin tam tersi belirtilerle karakterizedir. Bu dönemde görülebilecek belirtiler şunlardır:
- Derin üzüntü, boşluk hissi ve umutsuzluk.
- Enerji kaybı, yorgunluk ve isteksizlik.
- Daha önce keyif alınan aktivitelere karşı ilgi ve zevk kaybı (anhedoni).
- Uyku düzeninde bozulmalar (aşırı uyuma veya uykusuzluk).
- İştah değişiklikleri ve buna bağlı kilo alımı veya kaybı.
- Konsantrasyon güçlüğü ve karar vermede zorlanma.
- Değersizlik veya suçluluk duyguları.
- Ölüm veya intihar düşünceleri.
Bipolar bozukluğun farklı tipleri bulunmaktadır. En yaygın olanları Bipolar I Bozukluğu (en az bir mani dönemi yaşanır) ve Bipolar II Bozukluğu (en az bir hipomani ve bir depresyon dönemi yaşanır) olarak sıralanabilir.
Bipolar Bozukluğun Nedenleri
Bipolar bozukluğun kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik yatkınlık, beyin kimyasındaki dengesizlikler ve çevresel faktörlerin bir araya gelmesiyle ortaya çıktığı düşünülmektedir. Ailede bipolar bozukluk öyküsü olan kişilerde bu duruma yakalanma riski daha yüksektir.
Tedavi Yöntemleri
Bipolar bozukluk, kronik bir durum olsa da, uygun tedavi ile yönetilebilir. Tedavinin temel amacı, duygu durum dalgalanmalarını dengelemek ve kişinin işlevselliğini artırmaktır. Başlıca tedavi yöntemleri şunlardır:
- İlaç Tedavisi: Duygu durum düzenleyiciler (lityum, valproik asit vb.), antipsikotikler ve antidepresanlar (dikkatli kullanılmalıdır) gibi ilaçlar kullanılır.
- Psikoterapi: Bilişsel davranışçı terapi (BDT), kişilerarası ve ritim terapisi gibi konuşma terapileri, hastanın hastalığı anlamasına, başa çıkma stratejileri geliştirmesine ve yaşam kalitesini artırmasına yardımcı olur.
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Düzenli uyku, sağlıklı beslenme, stresten uzak durma ve alkol/madde kullanımından kaçınma gibi yaşam tarzı düzenlemeleri de tedavi sürecinde önemli rol oynar.
Bipolar bozukluk, erken teşhis ve doğru tedavi ile kontrol altına alınabilen bir durumdur. Eğer siz veya çevrenizdeki biri bu belirtileri yaşıyorsa, bir ruh sağlığı uzmanına başvurmak önemlidir.