Cüzzam Hastalığına Genel Bakış
Cüzzam, tıbbi adıyla lepra, Mycobacterium leprae adı verilen bir bakterinin neden olduğu kronik ve bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığıdır. Tarih boyunca insanlığı etkilemiş eski bir hastalık olmasına rağmen, günümüzde modern tıp sayesinde tedavi edilebilir bir rahatsızlıktır. Bu bakteri, özellikle deri, sinirler, burun ve üst solunum yolları ile gözleri etkileyebilir.
Nedenleri ve Bulaşma Yolları
Cüzzam hastalığına yol açan temel etken, yavaş çoğalan Mycobacterium leprae bakterisidir. Bu bakterinin vücuda girmesiyle hastalık gelişir. Cüzzamın bulaşma yolları tam olarak anlaşılamamış olsa da, en yaygın bulaşma şekli, enfekte bir kişinin burun ve ağız mukozaları aracılığıyla veya solunum yoluyla yayılan damlacıklarla uzun süreli ve yakın temas sonucunda gerçekleşir. Kısa süreli temaslar, el sıkışma veya sarılma gibi durumlarla bulaşma riski düşüktür.
Hastalığın kuluçka süresi oldukça uzundur; belirtiler bakterinin vücuda girmesinden ortalama 2-4 yıl sonra, hatta bazı durumlarda 20 yıla kadar gecikmeli olarak ortaya çıkabilir.
Belirtileri Nelerdir?
Cüzzamın belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve genellikle yavaş ilerler. En sık görülen belirtiler şunlardır:
- Cilt Belirtileri: Ciltte normalden daha açık veya kırmızı renkli, uyuşmuş lekeler. Deride kalınlaşma, sertleşme, nodüller (büyümeler) ve özellikle ayak tabanında iyileşmeyen ülserler görülebilir. Yüzde ve kulak memelerinde ağrısız şişlikler, kaş ve kirpik dökülmesi de yaygın belirtilerdendir.
- Sinir Belirtileri: Etkilenen cilt bölgelerinde uyuşukluk, karıncalanma ve his kaybı. Özellikle el ve ayaklarda kas güçsüzlüğü veya felci, sinirlerde (diz, dirsek, boyun çevresi gibi) büyüme ve hassasiyet ortaya çıkabilir. Sinir hasarı nedeniyle yaralanmalar fark edilmeyebilir, bu da enfeksiyon riskini artırır.
- Diğer Belirtiler: İlerleyen vakalarda burun tıkanıklığı, burun kanaması, burun şeklinde bozulma, el ve ayaklarda kalıcı deformiteler ve görme kaybı gibi ciddi sorunlar gelişebilir.
Teşhis ve Tedavi
Cüzzamın erken teşhisi, hastalığın ilerlemesini durdurmak ve kalıcı hasarları önlemek açısından büyük önem taşır. Teşhis genellikle tipik deri lezyonları, periferik sinirlerde duyu kaybı ve kalınlaşma gibi klinik bulgularla konulur. Tanıyı doğrulamak için deri biyopsisi, basil araması ve PCR gibi laboratuvar yöntemlerinden yararlanılabilir.
Cüzzam, modern tıpta kullanılan etkili tedavi yöntemleri sayesinde tamamen iyileştirilebilen bir hastalıktır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından önerilen çoklu ilaç tedavisi (MDT), cüzzamın tedavisinde temel yöntemdir. Bu tedavi, dapsone, rifampisin ve klofazimin gibi birden fazla antibiyotiğin kombinasyonunu içerir. Tedavi süresi hastalığın türüne ve şiddetine bağlı olarak 6 aydan 2 yıla kadar değişebilir. Erken ve düzenli tedavi, hastalığın bulaşmasını engeller ve hastaların normal bir yaşam sürmesini sağlar.