Hanutçuluk Nedir?
Hanutçuluk, özellikle turistik bölgelerde sıkça karşılaşılan, kişilerin turistleri belirli dükkanlara veya işletmelere yönlendirerek, yapılan alışveriş karşılığında komisyon veya yüzde alması eylemidir. Bu uygulama, genellikle daha fazla müşteri çekmek ve satışları artırmak amacıyla yapılır.
Nasıl Yapılır ve Amacı Nedir?
Hanutçular, turist kafilelerini veya bireysel turistleri, anlaşmalı oldukları halıcı, restoran, hediyelik eşya dükkanı gibi işletmelere götürürler. Bu yönlendirme sonucunda turistlerin yaptığı alışverişlerden belirli bir oranda komisyon elde ederler. Hanutçuluğun temel amacı, işletmeye daha çok müşteri çekerek satışları ve dolayısıyla kazancı artırmaktır.
Turizme Etkileri ve Yasal Durumu
Hanutçuluk, ilk bakışta ticari bir çaba gibi görünse de, çoğu zaman turistleri rahatsız edici ve ısrarcı davranışlara dönüşebilmektedir. Bu durum, turist memnuniyetini, turist sadakatini ve turistik alışveriş harcamalarını olumsuz etkileyerek destinasyonun imajına ciddi zararlar vermektedir. Literatürde “turist tacizi” veya “esnaf tacizi” olarak da ele alınan hanutçuluk, Türkiye'nin turistik bölgelerinde önemli bir sorun olarak kabul edilmektedir.
Hanutçuluk, bazı durumlarda turizm acenteleri ile lüks mağazalar arasında yapılan ve yasal kabul edilen komisyon anlaşmaları şeklinde de görülebilir. Ancak, sokakta turistleri rahatsız eden ve taciz boyutuna ulaşan hanutçuluk faaliyetleri yasal değildir ve çeşitli idari yaptırımlara tabidir.
Uygulanan Cezalar
Türkiye'nin çeşitli turistik bölgelerinde hanutçuluğa karşı cezai yaptırımlar uygulanmaktadır. Bu yaptırımlar şunları içerebilir:
- İş Yeri Kapatma Cezası: Hanutçuluk yaptığı tespit edilen işletmelere 3 günden 30 güne kadar geçici kapatma cezası verilebilir. Tekrarlanan ihlallerde iş yeri tamamen kapatılabilir. Örneğin, Marmaris ve Bodrum gibi yerlerde hanutçuluk yapan işletmelere kapatma cezaları uygulanmıştır.
- İdari Para Cezaları: Kabahatler Kanunu'nun 37. maddesi uyarınca, mal veya hizmet satmak için başkalarını rahatsız eden kişilere idari para cezası uygulanabilir. İstanbul'da hanutçuluk yapanlara ve yüksek hesap çıkaranlara milyonlarca liralık cezalar kesildiği bildirilmiştir. Antalya'da da hanutçulara yüksek miktarda para cezaları verilmektedir.
- Meslekten Men ve Para Cezaları: Yakın zamanda gündeme gelen yasal düzenleme tekliflerine göre, turistlerin bilgisi ve onayı dışında alışveriş için belirli işletmelere yönlendiren rehberlere meslekten geçici veya kalıcı men cezası ile 100 bin liraya kadar para cezası verilebilecektir. Seyahat acenteleri için ise 5 yıl faaliyetten men cezası öngörülmektedir.
İstanbul'un İstiklal Caddesi gibi bazı turistik merkezlerde hanutçuluk faaliyetleri genel emirlerle yasaklanmıştır. National Geographic'in “Dolandırıcılar Şehri” belgeselinde İstanbul'daki hanutçuluk, turistlere karşı yapılan en yaygın dolandırıcılık şekillerinden biri olarak gösterilmiştir.
Sonuç
Hanutçuluk, turizm sektöründe hem esnaf hem de turistler için olumsuz sonuçlar doğuran bir uygulamadır. Turistlerin rahatsız edilmeden, özgürce alışveriş yapabilmeleri ve destinasyon imajının korunması için hanutçulukla mücadele büyük önem taşımaktadır. Yerel yönetimler ve kolluk kuvvetleri, bu tür faaliyetleri engellemek adına denetimlerini sürdürmekte ve gerekli yasal yaptırımları uygulamaktadır.