Giriş: Hipernatremiye Genel Bakış
Hipernatremi, serum sodyum konsantrasyonunun 145 mEq/L'nin (veya bazı kaynaklara göre 145 mmol/L) üzerinde olması olarak tanımlanan bir elektrolit bozukluğudur . Bu durum, her zaman bir hiperozmolaliteye yol açar ve genellikle hücrelerin su kaybetmesine neden olur . Sodyum, hücre dışı sıvıda ozmolaritenin temel belirleyicisi olan önemli bir elektrolittir ve vücudun sıvı dengesiyle yakından ilişkilidir . Hipernatremi, özellikle yaşlı popülasyonda görülen, yüksek mortalite ve morbidite oranları ile seyreden ciddi bir sağlık sorunudur .
Hipernatremi Nedenleri
Hipernatremi genellikle iki ana mekanizma sonucunda ortaya çıkar:
- Serbest Su Kaybı veya Yetersiz Su Alımı: Bu, hipernatreminin en yaygın nedenidir. Vücuttan su kaybı, gastrointestinal sistem (ishal, kusma), böbrekler (diabetes insipidus, diüretik kullanımı) veya cilt (ateş, terleme) yoluyla olabilir . Ayrıca, susama mekanizmasının bozulması, suya ulaşamama veya su içememe gibi durumlar da yetersiz su alımına yol açarak hipernatremiye neden olabilir .
- Aşırı Sodyum Alımı: Daha nadir görülen bu durumda, vücuda dışarıdan aşırı miktarda sodyum alınması (örneğin, hipertonik sodyum çözeltilerinin intravenöz yolla verilmesi veya deniz suyu içilmesi) hipernatremiye yol açabilir .
Hipernatremi, hastanın volüm durumuna göre hipovolemik (su ve sodyum kaybı, ancak su kaybı daha fazla), normovolemik (sadece su kaybı) veya hipervolemik (hem su hem sodyum artışı, ancak sodyum artışı daha fazla) olarak sınıflandırılabilir .
Belirtileri Nelerdir?
Hipernatreminin klinik belirtileri, durumun şiddetine, gelişme hızına ve altta yatan nedene göre değişiklik gösterir . Belirtilerin çoğu nörolojiktir ve hücresel dehidrasyonla ilişkilidir . Yaygın belirtiler şunlardır:
- Nörolojik Belirtiler: Huzursuzluk, baş ağrısı, irritabilite, uykuya eğilim, konfüzyon, kas çekilmeleri, spastisite, nöbetler ve koma görülebilir . Ciddi vakalarda beyin kanaması riski de mevcuttur .
- Dehidrasyon Belirtileri: Şiddetli susuzluk hissi, kuru mukoz membranlar, azalmış tükürük salgısı, çökmüş göz küreleri ve deri turgorunda bozulma gibi belirtiler ortaya çıkabilir .
- Diğer Belirtiler: Poliüri (aşırı idrara çıkma) ve polidipsi (aşırı susama) de hipernatremiye eşlik edebilir .
Tedavi Yaklaşımı
Hipernatremi tedavisindeki temel amaç, altta yatan hastalığın tedavisi, su kaybının azaltılması ve su açığının yerine konmasıdır . Tedavi yaklaşımı, hipernatreminin şiddeti, gelişim süresi ve hastanın klinik durumuna göre belirlenir . Tedavinin amacı, hem serum sodyumunu hem de intravasküler hacmi düzeltmektir .
Sıvı replasmanı mümkün olduğunda oral yolla veya nazogastrik tüp aracılığıyla yapılmalıdır . Ciddi dehidratasyon veya şok durumundaki hastalarda, serbest su düzeltmesinden önce izotonik sıvılarla sıvı resüsitasyonu önceliklidir . Hipernatreminin hızlı düzeltilmesi, suyun serumdan beyin hücrelerine geçmesine neden olarak serebral ödem riskini artırabilir . Bu nedenle, serum sodyum düzeyinin 24 saat içinde 10-12 mEq/L'den fazla düşürülmemesi önerilir . Tedavide hipotonik NaCl (%0.45) veya %5 dekstroz gibi intravenöz sıvılar kullanılabilir .