Kuma Kavramının Tanımı ve Kökeni
“Kuma” kelimesi, çok eşli bir erkeğin ilk eşi dışındaki diğer eşlerinden her birini ifade eder. Aynı zamanda, aynı erkekle evli olan kadınların birbirlerine göre adıdır. Bu kelime, Orta Türkçe'deki “kuma” sözcüğünden gelmekte olup, Moğolca'daki “kuma” (erkeğin ikinci karısı) kelimesiyle eş kökenlidir. Tarihsel olarak Eski Türkçe'de “küni” ve Kıpçakça ile Çağatayca'da “koma” gibi benzer anlamlara gelen kelimeler de kullanılmıştır.
Türkiye'deki Yasal Durumu ve Sosyal Boyutu
Türkiye Cumhuriyeti Medeni Kanunu'na göre çok eşlilik yasa dışıdır. Bu nedenle, “kuma” konumundaki kadınlar genellikle yasal olarak evli sayılmazlar ve evlilikle birlikte gelen hak ve güvencelerden mahrum kalabilirler. Türk Medeni Kanunu'na göre çok eşlilik, mutlak boşanma nedeni sayılmakta ve hatta “zina” olarak da nitelendirilebilmektedir.
Kuma Evliliklerinin Geleneksel Nedenleri
Çok eşli evlilikler, modern hukuk sistemlerinde yeri olmasa da, bazı geleneksel toplumlarda çeşitli sosyo-ekonomik ve kültürel nedenlerle görülebilmiştir. Bu nedenler arasında şunlar sayılabilir:
- Erkek Çocuk Sahibi Olma İsteği: Özellikle ilk eşin erkek çocuk doğuramaması durumunda, erkek çocuk sahibi olma arzusu kuma getirme nedenlerinden biri olabilmektedir.
- Ekonomik ve Sosyal Faktörler: Ailenin geçim sıkıntısı, kız çocuklarının daha rahat bir yaşam sürme beklentisi veya yoksulluk gibi ekonomik nedenler, kuma evliliklerinde etkili olabilmektedir.
- Kan Davalarının Çözümü: Bazı bölgelerde kan davalarını sonlandırmak amacıyla, genç kadınların karşı aileye kuma olarak verilmesi bir “kan bedeli” olarak uygulanmıştır.
- Nüfus Artışı ve Aile İçi Kalma: Nüfusun azalma eğiliminde olduğu veya dış gruplarla karışma kaygısı taşıyan etnik-dinsel çevrelerde, kadınların ikinci veya üçüncü eş olarak evlendirilmesi nüfus artışını sağlamak veya kadın ve çocukları aile içinde tutmak amacıyla görülebilmiştir.
- Yasal Engelleri Aşma: Resmi evlenme yaşına erişmemiş kızların “kayıt dışı” olarak kuma getirilmesi, yasal engelleri aşma yolu olarak da kullanılmıştır.
Kuma evlilikleri, geleneksel yaşam tarzının bir parçası olarak ortaya çıksa da, modern hayatın getirdiği bireysel özgürlük ve eşitlik anlayışıyla çatışarak önemli sorunlara yol açabilmektedir.