Laktoz intoleransı, vücudun süt ve süt ürünlerinde doğal olarak bulunan bir şeker olan laktozu sindirememesi durumudur. Bu durum, ince bağırsakta yeterli miktarda laktaz enziminin üretilmemesinden kaynaklanır. Laktaz enzimi, laktozu glikoz ve galaktoz gibi daha basit şekerlere ayırarak vücudun emilimini sağlar. Laktaz eksikliği olduğunda, sindirilmemiş laktoz kalın bağırsağa ulaşır ve burada bağırsak bakterileri tarafından fermente edilir. Bu fermantasyon süreci, gaz, şişkinlik, karın ağrısı, ishal ve mide bulantısı gibi sindirim sorunlarına yol açar.
Laktoz İntoleransının Nedenleri Nelerdir?
Laktoz intoleransının temel nedeni, laktaz enziminin yetersizliğidir. Bu yetersizlik birkaç farklı şekilde ortaya çıkabilir:
- Birincil Laktoz İntoleransı: Bu, en yaygın laktoz intoleransı türüdür. Genellikle genetik bir yatkınlık sonucu ortaya çıkar ve yaşla birlikte laktaz üretiminin doğal olarak azalmasıyla ilişkilidir. Bebeklik döneminde yüksek olan laktaz seviyeleri, çocukluk ve yetişkinlik döneminde giderek düşer.
- İkincil Laktoz İntoleransı: Bu tür, ince bağırsakta hasara neden olan bir hastalığın veya durumun sonucunda ortaya çıkar. Örneğin, çölyak hastalığı, Crohn hastalığı, bağırsak enfeksiyonları veya ince bağırsak ameliyatları laktaz üreten hücrelere zarar vererek geçici veya kalıcı laktoz intoleransına neden olabilir.
- Doğumsal Laktoz İntoleransı: Bu nadir görülen genetik bozuklukta, bebekler laktaz enzimini hiç üretemezler veya çok az üretirler. Bu durum, doğumdan hemen sonra fark edilir ve bebeklerin özel laktozsuz mamalarla beslenmesini gerektirir.
Laktoz İntoleransının Belirtileri Nelerdir?
Laktoz intoleransının belirtileri, tüketilen laktoz miktarına ve kişinin laktaz eksikliğinin derecesine bağlı olarak kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Genellikle süt ürünleri tüketildikten 30 dakika ila 2 saat sonra ortaya çıkar ve şunları içerebilir:
- Şişkinlik
- Gaz
- Karın ağrısı ve krampları
- İshal
- Mide bulantısı
- Kusma (nadiren)
Bu belirtiler, laktoz intoleransı olmayan kişilerde de görülebileceği için, kesin teşhis için bir sağlık profesyoneline danışmak önemlidir.
Laktoz İntoleransı Nasıl Teşhis Edilir?
Laktoz intoleransını teşhis etmek için birkaç farklı yöntem kullanılır:
- Laktoz Tolerans Testi: Bu testte, kişiye belirli bir miktarda laktoz içeren bir içecek verilir. Ardından, belirli aralıklarla kan şekeri seviyeleri ölçülür. Kan şekeri seviyelerinde beklenen artışın olmaması, laktoz intoleransını gösterebilir.
- Nefes Testi: Bu testte, kişiye laktoz verildikten sonra nefesindeki hidrojen miktarı ölçülür. Sindirilmemiş laktozun bağırsak bakterileri tarafından parçalanması sonucu hidrojen gazı üretilir.
- Dışkı Asitliği Testi: Bebeklerde ve küçük çocuklarda kullanılan bu testte, dışkıdaki asitlik seviyesi ölçülür. Sindirilmemiş laktoz, dışkının asitlenmesine neden olur.
Laktoz İntoleransı Yönetimi ve Tedavisi
Laktoz intoleransı tedavi edilebilen bir durum değildir, ancak belirtileri yönetmek mümkündür. En etkili yöntem, laktoz alımını azaltmak veya tamamen kesmektir. Günümüzde birçok laktozsuz süt ürünü alternatifi bulunmaktadır. Ayrıca, laktaz enzimini takviye olarak almak da sindirime yardımcı olabilir. Bu takviyeler, laktoz içeren gıdalarla birlikte alındığında laktozun parçalanmasına yardımcı olur.
Laktoz intoleransı olan bireylerin beslenme düzenlerini ayarlarken, kalsiyum ve D vitamini gibi süt ürünlerinden alınan önemli besinleri başka kaynaklardan da yeterince aldıklarından emin olmaları önemlidir. Yeşil yapraklı sebzeler, badem, brokoli ve güçlendirilmiş bitkisel sütler iyi kalsiyum kaynaklarıdır.