Miskal, kökeni Arapçaya dayanan ve tarih boyunca farklı anlamlarda kullanılmış çok yönlü bir terimdir. Temel olarak iki ana anlamda karşımıza çıkar: eski bir ağırlık ve para birimi ile bir müzik aleti. Bu makalede, miskalin bu iki farklı yönünü detaylıca inceleyeceğiz.
Miskal: Bir Ağırlık ve Para Birimi
Sözlükte "ağır olmak" anlamına gelen "sikal" kökünden türeyen miskal kelimesi, terim olarak altın, gümüş, ilaç ve gülyağı gibi değerli şeylerin tartılmasında kullanılan bir ağırlık ölçüsü birimini ifade eder. [1, 7] Aynı zamanda, 1 miskal ağırlığındaki altın sikkeler olan dinarlara da bu isim verilmiştir. [1, 9]
Miskal, Akkadca, Asurca, İbranice ve Aramice gibi birçok eski dilde benzer kelimelerle yer almış, Avrupa ve Balkan dillerine de farklı şekillerde geçmiştir. [1] Kur'an-ı Kerim'de sekiz yerde "ağırlık" anlamında, hadislerde ise hem sözlük hem de terim anlamıyla kullanılmıştır. [1]
Tarihsel süreçte miskalin ağırlığı farklılık göstermiştir. İslam'dan önceki dönemlerde çeşitli ağırlıklardaki sikkeler Araplar tarafından miskal olarak adlandırılmıştır. Halife Abdülmelik döneminde basılan ilk İslami altın sikkelerin (dinar) ağırlığı 4,25 gram geldiği için, halk arasında miskal ve dinar kelimeleri dönüşümlü olarak kullanılmıştır. [1] Osmanlı döneminde ise 1 miskal, 26 Eylül 1869 tarihli kanunnameye göre yaklaşık 4,81104375 gram olarak belirlenmiştir. [1, 9] Bazı kaynaklarda ise 1 miskalin yaklaşık 3,125 gram olduğu belirtilmektedir. [5] Miskal, özellikle kuyumculuk sektöründe değerli madenlerin tartımında yaygın olarak kullanılmıştır. [3, 5]
İslami fıkıhta da miskal önemli bir yere sahiptir. Zekât yükümlülüğünde esas alınan zenginlik ölçüsü olan nisabın belirlenmesinde miskal birimi kullanılır. Örneğin, altının nisabı 20 miskal olarak kabul edilmiştir. [6, 11] Şer'î miskalin yaklaşık 4,009 gram, örfî miskalin ise yaklaşık 4,8105 gram olduğu belirtilmiştir. [6]
Miskal: Bir Müzik Aleti
Miskal, aynı zamanda Orta Asya, İran ve Osmanlı döneminde kullanılan bir çeşit pan flüttür. [4, 8, 12] Bu çalgı, İran'da "muştak", Arap ülkelerinde ise "Şu'aybiye" olarak bilinir. [4, 8] Osmanlı döneminde 18. yüzyıl sonlarına kadar saray müziği, şehir eğlence müziği, sivil mehter toplulukları ve hatta müzikle tedavide kullanılmıştır. [4, 8] Günümüzde Azerbaycan'da hala kullanılmaktadır. [4, 8] Türk miskallerinde genellikle 22 boru bulunur. [8]
Sonuç
Miskal, hem bir ağırlık ve para birimi olarak ticari ve dini hayatta önemli bir rol oynamış, hem de bir müzik aleti olarak kültürel mirasta yerini almıştır. Günümüzde modern ölçü birimlerinin yaygınlaşmasıyla günlük hayattaki kullanımı azalmış olsa da, tarihi ve kültürel önemi devam etmektedir. [5]