Prolaktin, beyin tabanında bulunan ve birçok önemli hormonu salgılayan bir bez olan hipofiz bezi tarafından üretilen bir hormondur. Adı, Latince 'süt öncüsü' anlamına gelen 'prolactivus' kelimesinden gelir. Bu isim, prolaktinin en bilinen ve en önemli görevi olan süt üretimiyle olan doğrudan bağlantısını yansıtır.
Prolaktinin Temel Görevleri
Prolaktinin en bilinen görevi, doğum sonrası kadınlarda süt bezlerinin gelişimini ve süt üretimini (laktasyon) uyarmaktır. Emzirme sırasında bebeğin memeyi uyarması, beyne prolaktin salgılanması için sinyal gönderir. Bu da süt üretiminin devamlılığını sağlar.
Ancak prolaktinin görevleri sadece süt üretimiyle sınırlı değildir. Hem kadınlarda hem de erkeklerde çeşitli fizyolojik süreçlerde rol oynar:
- Üreme Sağlığı: Kadınlarda yumurtlama ve adet döngüsünün düzenlenmesinde rol oynayabilir. Erkeklerde ise sperm üretimi ve cinsel fonksiyonlar üzerinde etkileri olabilir.
- Bağışıklık Sistemi: Prolaktinin bağışıklık sistemi üzerinde modüle edici etkileri olduğu düşünülmektedir.
- Metabolizma: Vücudun su ve tuz dengesini düzenlemede rol alabilir.
Prolaktin Seviyeleri Nasıl Değişir?
Prolaktin seviyeleri gün içinde doğal olarak dalgalanabilir. Stres, uyku, egzersiz ve hatta yemek yemek gibi faktörler prolaktin seviyelerini geçici olarak artırabilir. Bu nedenle, prolaktin ölçümü genellikle sabahları, dinlenmiş bir halde yapılır.
Kadınlarda gebelik ve emzirme dönemlerinde prolaktin seviyeleri doğal olarak yükselir. Erkeklerde ise normalde kadınlara göre daha düşük seviyelerde bulunur.
Yüksek Prolaktin (Hiperprolaktinemi) Nedir?
Prolaktin seviyelerinin normalin üzerine çıkması durumuna hiperprolaktinemi denir. Bu durumun çeşitli nedenleri olabilir:
- Prolaktinoma: Hipofiz bezinde prolaktin üreten iyi huylu bir tümördür. Bu, hiperprolaktineminin en sık görülen nedenidir.
- İlaçlar: Bazı antidepresanlar, antipsikotikler, tansiyon ilaçları ve mide bulantısı ilaçları prolaktin seviyelerini artırabilir.
- Tiroid Bezinin Az Çalışması (Hipotiroidi): Tiroid hormonlarının eksikliği, prolaktin salınımını artırabilir.
- Böbrek Yetmezliği: Böbreklerin prolaktini vücuttan atma yeteneğinin azalması seviyeleri yükseltebilir.
- Stres ve Uyku Bozuklukları: Kronik stres veya şiddetli uyku apnesi gibi durumlar prolaktin seviyelerini etkileyebilir.
- Polikistik Over Sendromu (PCOS): Bazı kadınlarda PCOS ile birlikte prolaktin yüksekliği görülebilir.
Hiperprolaktineminin Belirtileri
Yüksek prolaktin seviyelerinin belirtileri kişiden kişiye ve cinsiyete göre değişiklik gösterebilir:
Kadınlarda Belirtiler:
- Adet düzensizlikleri veya adet görememe (amenore)
- Süt gelmesi (galaktore), emzirme döneminde olmasa bile
- Kısırlık
- Cinsel istekte azalma
- Vajinal kuruluk
Erkeklerde Belirtiler:
- Kısırlık
- Cinsel istekte azalma
- Ereksiyon sorunları
- Jinekomasti (meme büyümesi)
- Nadiren süt gelmesi
Eğer bu belirtilerden herhangi birini yaşıyorsanız, bir sağlık profesyoneline danışmanız önemlidir. Doktorunuz, kan testleri ve gerekli görülen diğer incelemelerle prolaktin seviyenizi değerlendirecek ve altta yatan nedeni belirleyerek uygun tedaviyi önerecektir.