Talak Nedir?
Sözlükte “serbest kalmak, bağından kurtulmak” anlamlarına gelen talak, fıkıh terimi olarak belirli lafızlarla nikâh akdinin bozulmasını ifade eder. Türkçe karşılığı boşama veya boşanmadır. İslam hukukunda evlilik birliğinin koca ve belli durumlarda kadın tarafından tek yanlı irade beyanıyla sona erdirilmesini ifade eder.
Talakın Meşruiyeti ve Amacı
İslam'da evlilik, huzurlu bir aile hayatı kurmak ve iyi bir nesil yetiştirmek gibi yüce gayelerle kurulur. Ancak bazı durumlarda, eşler arasındaki geçimsizlik, anlaşmazlık veya diğer engeller evliliğin devamını imkansız hale getirebilir. Bu gibi durumlarda, çekilmez hale gelen evliliklerin sona erdirilmesine izin verilmiştir. Kur'an-ı Kerim'de ve Hz. Peygamber'in hadislerinde talakın meşruiyeti açıkça belirtilmekle birlikte, keyfi boşanmalar tasvip edilmemiştir. Hz. Peygamber, “Allah nezdinde helalin en sevimsiz olanı boşamadır” buyurmuştur.
Talak Yetkisi ve Şartları
Boşama hakkı prensip olarak erkeğe tanınmıştır. Ancak talakın geçerli olabilmesi için erkeğin akıl ve buluğ çağında olması gibi bazı şartlara sahip olması gerekir. Bazı durumlarda kadının talebi üzerine hâkim kararıyla veya evlilik akdi esnasında ya da sonradan kocanın kadına boşama yetkisi tanımasıyla (tefviz-i talak) kadın da boşama hakkına sahip olabilir.
Talak Çeşitleri
Talak, biçimi ve sonuçları bakımından çeşitli türlere ayrılır:
- Ric'î Talak (Dönüşlü Boşama): Kocaya, yeni bir nikâh akdine gerek kalmadan iddet süresi içinde eşine dönebilme imkanı veren boşamadır. Bu, genellikle birinci veya ikinci talakın kullanılmasıyla gerçekleşir. İddet süresi içinde dönüş yapılmazsa, ric'î talak bâin talaka dönüşür.
- Bâin Talak (Kesin Boşama): Kocaya, boşamış olduğu eşine yeni bir nikâh olmaksızın dönüş imkanı vermeyen boşama şeklidir. Birinci ve ikinci boşamadan sonra kadının iddetini doldurmadan kocanın ona dönmemesi halinde küçük bâin talak (beynûnet-i suğra) meydana gelir ve yeni bir nikâhla evlenilebilir. Üçüncü talakın kullanılması durumunda ise büyük bâin talak (beynûnet-i kübra) meydana gelir ve kadın başka bir erkekle evlenip boşanmadan ilk kocasıyla tekrar evlenemez.
- Sünnî Talak: Kur'an ve Sünnet'in talimatına uygun olan boşama biçimidir. Bu boşamada kadının hayız halinde olmaması, hayızdan temizlendikten sonra cinsel ilişkiye girilmemiş olması ve boşanmanın tek talakla yapılması esastır.
- Bid'î Talak: Kadını hayız günlerinde veya temizlik halinde cinsel temastan sonra yahut temizlik halinde birden fazla boşamak gibi sünnete aykırı olan boşama biçimidir. Bu tür boşama dinen haram kabul edilse de, hukukî sonuçlarını doğurur.
Talakın Hükümleri
Talakın genel hükmü mubah olmakla birlikte, duruma göre hükmü değişebilir. Örneğin, bid'î boşamalar haramdır. Kusuru bulunmayan bir eşi usulüne uygun olarak boşamak mekruh; dindar ve iffetli olmada eşi boşamak mendup; geçimsizlik halinde hakemlerin gerekli gördüğü boşama farz; sevilmeyen eşin boşanması ise caizdir.