Lületaşı, bilimsel adıyla sepiolit, magnezyum ve silisyum esaslı ana kaya parçalarının yerin derinliklerindeki başkalaşım katmanları içinde, hidrotermal etkilerle hidratlaşması sonucu oluşan özel bir kil mineralidir. Halk arasında "Eskişehir Taşı" olarak da bilinen bu değerli mineral, Almanca'da "Meerschaum" yani "deniz köpüğü" adıyla anılır; bu isim, taşın hafif ve suda yüzen yapısından gelmektedir.
Lületaşının Özellikleri
- Renk ve Doku: Genellikle beyaz ve beyaza yakın tonlarda olup, bazen sarımsı veya krem renklerde de görülebilir. Çok ince gözenekli, yumuşak bir dokuya sahiptir.
- Hafiflik ve İşlenebilirlik: Oldukça hafif bir yapıya sahiptir ve nemli haldeyken kolayca yontulup işlenebilir. Kuruduğunda ise sertleşir ve önemli bir direnç kazanır.
- Emicilik: Gözenekli yapısı sayesinde yüksek emicilik özelliğine sahiptir. Özellikle pipo yapımında tercih edilmesinin başlıca nedeni, tütün dumanındaki nikotini ve katranı emebilmesidir.
- Dayanıklılık: Ateşe karşı dayanıklıdır ve kolay kolay kırılmaz.
Oluşumu ve Çıkarılması
Lületaşı yataklarının neredeyse tamamı Türkiye'nin Eskişehir ilinde bulunur. Yerin 380 metreye kadar varan derinliklerindeki başkalaşım katmanları içinde, tek tek yumrular halinde keşfedilir. Lületaşı çıkarılması, büyük ölçüde insan gücü, kişisel tecrübe ve sezgi gerektiren zorlu bir süreçtir.
Kullanım Alanları
Lületaşı, tarih boyunca farklı amaçlarla kullanılmış olsa da, günümüzde en bilinen kullanım alanı pipo yapımıdır. Nikotini emme özelliği sayesinde, lületaşı pipolar tütün keyfini daha sağlıklı hale getirdiğine inanılır. Bunun yanı sıra, lületaşından çeşitli süs eşyaları, biblolar, heykeller, tesbihler, kolyeler ve satranç takımları gibi el sanatları ürünleri de üretilmektedir. Ayrıca, ısı ve ses yalıtımı gibi sanayi alanlarında da yardımcı madde olarak kullanılabilmektedir.
Ekonomik Önemi
Eskişehir'in simgesi haline gelen lületaşı, bölge halkının önemli bir geçim kaynağıdır ve Türkiye ekonomisine döviz kazandıran değerli bir doğal zenginliktir.