Pitos: Antik Çağların Çok Yönlü Dev Küpleri
Pitos (veya Pithos), Neolitik, Tunç Çağı ve Demir Çağı gibi antik dönemlerde Akdeniz çevresindeki medeniyetler tarafından yaygın olarak kullanılan, büyük boyutlu bir saklama kabının Yunanca adıdır. Bu devasa küpler, günümüzdeki varil ve fıçılarla kıyaslanabilecek işlevlere sahipti.
Temel Kullanım Alanları
Pitosların birincil kullanım amacı, çeşitli ürünleri depolamaktı. Özellikle:
- Sıvı Depolama: Şarap, zeytinyağı ve su gibi sıvıların muhafazasında kullanılırlardı.
- Tahıl ve Kuru Ürün Depolama: Tahıl, zeytin ve diğer kuru tarım ürünlerinin saklanması için ideal kaplardı.
Bu küpler, genellikle pişmiş topraktan yapılmış olup, geniş karınlı, dar dipli ve kalın cidarlı bir yapıya sahipti. Bazılarının geniş bir kaidesi bulunurken, bir kısmı da toprağa gömülerek kullanılırdı. Üzerlerinde kabartma veya boya ile yapılmış bezemeler de bulunabilirdi.
Pitos Mezarlar: Antik Gömü Gelenekleri
Pitosların bir diğer önemli kullanım alanı ise mezar olarak değerlendirilmeleriydi. Boyutları ortalama bir insanı alabilecek kadar büyük olan bu kaplar, ölülerin gömülmesi için kullanılıyordu ve günümüzde "küp mezar" olarak da bilinir.
- Miken ve Girit'teki Orta Helladik mezarlarda, bazı gömülerin kemikleri pitoslara yerleştirilmiştir.
- El Argar'ın eski İber kültürü, MÖ 1500-1300 yılları arasında tabut olarak pitosları kullanmıştır.
- Anadolu'da, özellikle Antandros Antik Kenti gibi yerlerde, MÖ 6. yüzyıldan itibaren pitosların mezar muhafazası olarak kullanıldığına dair bulgular mevcuttur. Bu, yakarak gömme (kremasyon) geleneğinden yakmadan gömme (inhumasyon) geleneğine geçişte önemli bir rol oynamıştır.
Pitoslar, başlangıçta depolama amacıyla üretilmiş olsalar da, zamanla farklı kültürel ve ritüel ihtiyaçlara hizmet etmiş, antik toplumların yaşam ve ölüm pratiklerine dair önemli bilgiler sunan arkeolojik buluntular haline gelmişlerdir.
Diğer Bir Anlam: Pittosporum Bitkisi
Türkçede "pitos" kelimesi, bazen "Pittosporum tobira" olarak bilinen bir süs bitkisi için de kullanılmaktadır. "Yıldız Çalısı" adıyla da anılan bu bitki, peyzaj düzenlemelerinde tercih edilen, herdem yeşil yapraklı, ılıman iklim bitkisidir. Ancak, "pitos nedir" sorusu genellikle antik çağlardaki depolama ve gömü kaplarını ifade eder.