Börülceye Genel Bakış
Börülce (Vigna unguiculata), baklagiller (Fabaceae) familyasına ait, fasulyeye benzer tek yıllık otsu bir tarım bitkisidir. Genellikle fasulyeden daha küçük tanelere sahip olup, ortasında koyu renkli bir kısım bulunur; bu özelliği nedeniyle halk arasında “karnıkara” olarak da bilinir. Afrika kökenli olan börülce, günümüzde dünya genelinde ve özellikle Türkiye'de Ege ve Akdeniz bölgelerinde yaygın olarak yetiştirilmektedir.
Besin Değeri ve İçeriği
Börülce, oldukça besleyici bir gıdadır ve zengin bir besin profiline sahiptir. 100 gram taze börülce yaklaşık 118 kalori içerirken, kuru börülcenin 100 gramı yaklaşık 313 kaloriye sahiptir. İçeriğinde yüksek oranda protein, lif, karbonhidrat ve düşük miktarda yağ bulunur. Ayrıca C, A, B (özellikle B1, B9) ve K vitaminleri ile demir, potasyum, çinko, fosfor, manganez ve sodyum gibi önemli mineralleri barındırır.
Sağlığa Faydaları
Börülcenin düzenli tüketimi, sağlığa birçok olumlu katkı sağlar:
- Sindirim Sistemi Sağlığı: Yüksek lif içeriği sayesinde sindirim sistemini düzenler, bağırsak sağlığını korur ve kabızlığı gidermeye yardımcı olur.
- Kan Şekeri Dengesi: Lifli yapısı, kan şekerinin dengelenmesine katkıda bulunarak uzun süre tokluk hissi sağlar ve diyabet hastaları için uygun bir besin alternatifi sunar.
- Bağışıklık Sistemi Desteği: İçerdiği B vitaminleri ve diğer besin öğeleri sayesinde bağışıklık sistemini güçlendirir, hastalıklara karşı direnci artırır.
- Kalp Sağlığı: Diyet lifi ve antioksidanlar sayesinde kötü kolesterolü (LDL) düşürerek damar tıkanıklığı ve kalp krizi riskini azaltmaya yardımcı olur.
- Kansızlık (Anemi) Önleme: Demir açısından zengin olması, kırmızı kan hücrelerinin üretimini artırarak kansızlık belirtilerini hafifletir.
- Cilt ve Saç Sağlığı: C vitamini cildin parlak ve taze görünmesine yardımcı olurken, protein saç ve tırnak sağlığı için önemlidir.
- Kanser Riskini Azaltma: A vitamini içeriği sayesinde kanser hücrelerinin oluşumunu ve büyümesini engellemeye yardımcı olabilir.
- Yara İyileşmesi: Çinko ve potasyum içeriği, yaraların daha hızlı iyileşmesine katkıda bulunur.
Yetiştiriciliği ve Kullanım Alanları
Börülce, sıcak iklim sebzesi olup, ilkbahar ve sonbahar donlarına karşı hassastır. İyi drene edilmiş, kumlu-tınlı toprakları tercih eder ve optimum büyüme için 20-30°C arası sıcaklık ister. Taze börülce, bakla içindeki tohumlar süt olum dönemindeyken hasat edilirken, kuru börülce için baklaların olgunlaşması beklenir.
Mutfaklarda hem taze hem de kuru olarak geniş bir kullanım alanına sahiptir. Zeytinyağlı yemekleri, salataları, çorbaları, köfteleri ve mezeleri yapılabilir. Özellikle Ege mutfağında önemli bir yere sahiptir.