Çölyak hastalığı, genetik yatkınlığı olan bireylerde buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan bir protein olan glutene karşı gelişen kronik bir otoimmün hastalıktır. Bu hastalıkta, bağışıklık sistemi glutenle karşılaştığında ince bağırsağın iç yüzeyini kaplayan ve besin emiliminden sorumlu olan villus adı verilen parmak benzeri yapıları hedef alır. Bu durum, villusların düzleşmesine ve besinlerin emiliminin bozulmasına neden olur.
Çölyak Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Çölyak hastalığının belirtileri kişiden kişiye büyük farklılıklar gösterebilir. Bazı bireylerde belirgin sindirim sistemi şikayetleri varken, bazılarında ise sindirim dışı belirtiler ön planda olabilir. En sık görülen belirtiler şunlardır:
- Kronik ishal veya kabızlık
- Karın ağrısı, şişkinlik ve gaz
- Bulantı ve kusma
- Kilo kaybı
- Yorgunluk ve halsizlik
- Demir eksikliği anemisi
- Kemik ağrıları
- Ağızda yaralar (aftöz ülserler)
- Ciltte kaşıntılı döküntüler (dermatitis herpetiformis)
- Çocuklarda büyüme ve gelişme geriliği
Bazı kişilerde ise çölyak hastalığı hiçbir belirti vermeyebilir (sessiz çölyak). Bu durum, hastalığın teşhisini zorlaştırabilir.
Çölyak Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Çölyak hastalığının teşhisi genellikle birkaç adımdan oluşur:
- Kan Testleri: Glutene karşı antikorları (özellikle anti-tTG ve anti-endomisyum antikorları) tespit etmek için kan testleri yapılır.
- Biyopsi: Kan testleri pozitif çıkarsa, ince bağırsağın villus yapısını değerlendirmek için endoskopi ile biyopsi alınır. Bu, teşhisi kesinleştiren en önemli adımdır.
Teşhis konulduktan sonra, ömür boyu sürecek bir glutensiz diyet uygulaması gereklidir.
Çölyak Hastalığının Yönetimi: Glutensiz Diyet
Çölyak hastalığının tek etkili tedavisi, yaşam boyu glutensiz beslenmektir. Bu, buğday, arpa ve çavdar içeren tüm gıdaların diyetten çıkarılması anlamına gelir. Glutensiz diyetin titizlikle uygulanması, ince bağırsaktaki hasarın iyileşmesini sağlar ve belirtilerin ortadan kalkmasına yardımcı olur.
Glutensiz diyetin zorlukları arasında, birçok işlenmiş gıdada gizli gluten bulunması ve çapraz bulaşma riskinin olması yer alır. Bu nedenle, çölyak hastalarının etiket okuma konusunda dikkatli olmaları ve glutensiz sertifikalı ürünleri tercih etmeleri önemlidir.
Çölyak hastalığı, doğru teşhis ve yönetimle kontrol altına alınabilen bir durumdur. Glutensiz diyete uyum sağlayarak sağlıklı bir yaşam sürdürmek mümkündür.