Guatr, tiroid bezinin normalden daha fazla büyümesi durumunu ifade eder. Tiroid bezi, boynun ön kısmında, nefes borusunun hemen altında yer alan, kelebek şeklinde bir endokrin bezdir. Vücudun metabolizmasını düzenleyen tiroid hormonlarını (T3 ve T4) üretir. Guatr, bu bezin boyutunda bir artış olduğunda ortaya çıkar ve genellikle boyunda belirgin bir şişlik olarak fark edilir.
Guatr Neden Olur?
Guatrın birçok farklı nedeni olabilir. En yaygın nedenlerden bazıları şunlardır:
- İyot Eksikliği: Tiroid hormonlarının üretimi için iyot gereklidir. Yetersiz iyot alımı, tiroid bezinin daha fazla çalışmasına ve büyümesine neden olabilir.
- Hashimoto Tiroiditi: Bu otoimmün bir hastalıktır. Vücudun bağışıklık sistemi tiroid bezine saldırarak iltihaplanmaya ve zamanla tiroid fonksiyonlarının azalmasına yol açar. Bu durumda bez büyüyebilir.
- Graves Hastalığı: Bu da bir otoimmün hastalıktır ve tiroid bezinin aşırı çalışmasına (hipertiroidizm) neden olur. Graves hastalığında tiroid bezi genellikle büyür.
- Tiroid Nodülleri: Tiroid bezinde oluşan iyi huylu veya kötü huylu yumrular (nodüller) da bezin büyümesine neden olabilir.
- Tiroid İltihabı (Tiroit): Çeşitli enfeksiyonlar veya otoimmün nedenlerle tiroid bezinde iltihaplanma meydana gelebilir ve bu da büyümeye yol açabilir.
- Gebelik: Bazı kadınlarda gebelik sırasında tiroid bezinde hafif bir büyüme görülebilir.
Guatr Belirtileri Nelerdir?
Guatrın belirtileri, büyüklüğüne ve tiroid bezinin fonksiyonel durumuna (normal çalışıp çalışmadığına) göre değişiklik gösterebilir. Bazı kişilerde hiçbir belirti görülmeyebilirken, bazılarında aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir:
- Boyunda belirgin bir şişlik veya yumru.
- Yutkunma güçlüğü.
- Nefes almada zorluk.
- Ses kısıklığı.
- Öksürük.
- Tiroid hormonlarının fazla çalışmasına bağlı belirtiler (hipertiroidizm): Sinirlilik, kilo kaybı, çarpıntı, terleme, titreme, sıcak intoleransı.
- Tiroid hormonlarının az çalışmasına bağlı belirtiler (hipotiroidizm): Yorgunluk, kilo alımı, üşüme, kabızlık, cilt kuruluğu, depresyon.
Guatrın kendisi ağrılı olmayabilir, ancak tiroid iltihabı gibi durumlarda ağrı görülebilir.
Guatr Tanısı ve Tedavisi
Guatr tanısı genellikle fizik muayene ile başlar. Doktor, boyundaki şişliği ve tiroid bezinin boyutunu değerlendirir. Tanıyı kesinleştirmek ve altta yatan nedeni belirlemek için çeşitli testler istenebilir:
- Kan Testleri: Tiroid hormon seviyelerini (TSH, T3, T4) ve tiroid antikorlarını ölçmek için yapılır.
- Tiroid Ultrasonografisi: Tiroid bezinin boyutunu, yapısını ve nodüllerin varlığını detaylı olarak gösterir.
- Tiroid Sintigrafisi: Tiroid bezinin iyot tutulumunu değerlendirerek nodüllerin fonksiyonel durumunu belirlemeye yardımcı olur.
- İnce İğne Aspirasyon Biyopsisi (İİAB): Nodüllerden örnek alınarak kanser olup olmadığı araştırılır.
Guatrın tedavisi, nedenine ve hastanın genel sağlık durumuna göre belirlenir. Tedavi seçenekleri şunları içerebilir:
- İyot Takviyesi: İyot eksikliğine bağlı guatrlarda kullanılır.
- İlaç Tedavisi: Hashimoto veya Graves hastalığı gibi durumlarda tiroid hormonlarının dengelenmesi için ilaçlar reçete edilir.
- Cerrahi: Bez çok büyüdüğünde, nefes alıp vermeyi veya yutkunmayı engellediğinde, kanser şüphesi olduğunda veya ilaç tedavisine yanıt vermediğinde cerrahi müdahale gerekebilir.
- Radyoaktif İyot Tedavisi: Graves hastalığı gibi hipertiroidizm durumlarında tiroid bezinin aktivitesini azaltmak için kullanılabilir.
Herhangi bir boyun şişliği veya tiroid fonksiyon bozukluğu belirtisi fark edildiğinde mutlaka bir endokrinoloji uzmanına başvurmak önemlidir. Erken teşhis ve doğru tedavi, guatrın olumsuz etkilerini en aza indirmeye yardımcı olur.