Osmanlı İmparatorluğu'nun Mısır'daki özerk yönetimini temsil eden Hidiv unvanı, Mısır tarihinde önemli bir yere sahiptir. Bu unvan, Mısır'ın Osmanlı Devleti'ne bağlı ancak kendi iç işlerinde geniş bir özerkliğe sahip olduğu dönemlerde kullanılmıştır. Hidivlik kurumu, Mısır'ın modernleşme sürecinde ve uluslararası ilişkilerinde belirleyici bir rol oynamıştır.
Hidivlik Kurumunun Kökenleri
Hidivlik unvanının kökeni, 19. yüzyılın ortalarına dayanmaktadır. Mısır'ın Osmanlı İmparatorluğu'ndan ayrılma eğilimleri ve Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın Mısır'daki güçlü konumu, bu unvanın ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın torunu İsmail Paşa, 1867 yılında Osmanlı Padişahı Abdülaziz tarafından Hidiv unvanıyla Mısır valisi olarak atanmıştır. Bu atama ile birlikte Mısır, Osmanlı İmparatorluğu içinde yarı-bağımsız bir statü kazanmıştır.
Hidiv unvanı, Farsça kökenli olup "yüksek rütbeli", "prens" veya "naip" gibi anlamlara gelmektedir. Bu unvan, Mısır valisinin Osmanlı Padişahı'na olan bağlılığını ifade etmekle birlikte, Mısır içindeki yetkilerinin de genişlediğini göstermiştir.
Hidivlerin Yetkileri ve Görevleri
Hidivler, Mısır'ın iç işlerinde geniş yetkilere sahipti. Bu yetkiler şunları içermekteydi:
- Yönetim: Mısır'ın idari yapısını oluşturmak, devlet dairelerini yönetmek ve memurları atamak.
- Mali İşler: Vergi toplamak, bütçeyi yönetmek ve Mısır'ın ekonomik politikalarını belirlemek.
- Adalet: Mısır'daki yargı sistemini düzenlemek ve adaletin sağlanmasını gözetmek.
- Dış İlişkiler: Osmanlı Devleti'nin onayı ile sınırlı olmak üzere, Mısır'ın dış ilişkilerinde temsil rolü üstlenmek.
- Askeri Güç: Kendi ordusunu kurmak ve yönetmek.
Ancak, Hidivlerin bu yetkileri Osmanlı Padişahı'nın üstün otoritesine tabiydi. Mısır'ın dış politikası ve büyük ölçüde mali denetimi Osmanlı Devleti'nin kontrolündeydi. Özellikle Süveyş Kanalı'nın açılmasıyla birlikte Mısır'ın stratejik önemi artmış ve Avrupa devletlerinin Mısır üzerindeki nüfuzu da giderek belirginleşmiştir.
Mısır Tarihinde Hidivlik Dönemi
Hidivlik dönemi, Mısır'ın modernleşme çabalarının yoğunlaştığı bir dönemdir. Hidivler, eğitim, ulaşım, tarım ve sanayi alanlarında önemli reformlar gerçekleştirmişlerdir. Özellikle İsmail Paşa döneminde Mısır'da büyük altyapı projeleri hayata geçirilmiş, Süveyş Kanalı tamamlanmış ve Kahire'de Avrupa tarzı şehirleşme başlamıştır.
Ancak, bu modernleşme çabaları ve dış borçlanmalar, Mısır'ı ekonomik olarak zor durumda bırakmıştır. 1882 yılında İngilizlerin Mısır'ı işgali ile birlikte Hidivlik kurumu fiilen sona ermiş, ancak unvan kullanılmaya devam etmiştir. İngiliz işgali sonrası Mısır, İngilizlerin kontrolü altında bir protektora haline gelmiştir.
Son Hidiv Abbas Hilmi Paşa'dır. 1914 yılında Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'na girmesiyle birlikte İngiltere, Mısır üzerindeki himayesini resmen ilan etmiş ve Mısır'ı Britanya İmparatorluğu'nun bir parçası olarak görmüştür. Bu durum, Mısır'da milliyetçi hareketlerin güçlenmesine yol açmış ve Mısır'ın bağımsızlık mücadelesini başlatmıştır.
Sonuç olarak, Hidiv unvanı, Mısır'ın Osmanlı İmparatorluğu'ndan ayrılma sürecinde ve modernleşme yolunda attığı adımlarda önemli bir sembol olmuştur. Bu dönem, Mısır'ın siyasi, ekonomik ve sosyal yapısını derinden etkilemiştir.