Hipokrat Yemini'nin Kökenleri ve Anlamı
Hipokrat Yemini, hekimlerin mesleklerini onurla uygulayacaklarına dair tarih boyunca ettikleri etik bir yemindir. Antik Çağ'da yaşamış ve Batı tıbbının kurucusu kabul edilen Hipokrat (MÖ 460 – MÖ 370) veya öğrencilerinden biri tarafından yazıldığı düşünülmektedir. Yaklaşık 2500 yıl önce ortaya çıkan bu metin, tıbbın doğaüstü kökenlerini reddederek, hastalıkların doğal fenomenler olduğu inancını benimseyen Hipokratik tıp ekolünün temelini oluşturmuştur.
Orijinal Yeminin Temel İlkeleri
Orijinal Hipokrat Yemini, yeni bir hekimin belirli ahlaki ölçütleri sürdürmek amacıyla şifa veren tanrılara yemin etmesini gerektiriyordu. Yeminin temel prensipleri arasında şunlar yer almaktaydı:
- Hastaya Zarar Vermeme (Primum non nocere): Tıp etiğinin altın kuralı olarak kabul edilen bu ilke, hekimin öncelikle hastasına zarar vermekten kaçınmasını vurgular.
- Hasta Yararına Çalışma: Hekimin yeteneği ve bilgisi ölçüsünde hastaların iyiliği için tedaviler önermesi ve asla kötülük yapmaması.
- Gizliliğin Korunması: Tedavi sırasında veya günlük yaşamda edinilen hasta sırlarının saklanması ve kimseye açıklanmaması.
- Öğretmenlere Saygı: Sanatı öğreten kişiyi babası gibi tanıma ve onunla rızkı paylaşma.
- Cinsel Suistimalden Kaçınma: Hastaların vücudunu kötüye kullanmaktan, ister hür ister köle olsun, erkek ve kadınlarla cinsel ilişkiye girmekten sakınma.
- Cerrahi Sınırlar: Orijinal metinde, mesanesinde taş olanları ameliyat etmeme ve bu işi ehline bırakma gibi cerrahi sınırlamalar da bulunmaktaydı.
- Kürtaj ve Ötanaziye Karşı Durma: Ölümcül ilaç vermeme veya çocuk düşürmesi için ilaç tavsiye etmeme.
Modern Tıptaki Yeri ve Uyarlamaları
Hipokrat Yemini, zaman içinde defalarca değişikliğe uğramış ve modern tıp etiğinin temelini oluşturmuştur. Günümüzde orijinal haliyle nadiren kullanılsa da, iyi tıbbi uygulama ve ahlakı tanımlayan diğer benzer yeminler ve yasalar için bir temel teşkil etmektedir. Modern tıp mezunları tarafından düzenli olarak yapılan bu yeminler, genellikle “onur” veya “vicdan” üzerine edilmektedir.
En bilinen modern uyarlamalardan bazıları şunlardır:
- Dünya Tabipler Birliği Cenevre Bildirgesi (1948): İkinci Dünya Savaşı'ndaki etik ihlallere yanıt olarak hazırlanmış ve 2017'de güncellenmiştir. Birçok ülkede modern Hipokrat Yemini olarak kabul edilir.
- Louis Lasagna'nın Versiyonu (1964): Sempati, anlayış ve koruyucu hekimlik vurgusu yapar.
Türkiye'de de Türk Tabipleri Birliği tarafından Cenevre Bildirgesi temel alınarak hazırlanan Hekimlik Andı kullanılmaktadır. Bu modern yeminler, hekimlerin insan yaşamına saygı göstermesi, hasta özerkliğini ve onurunu gözetmesi, ayrımcılık yapmaması ve tıbbi bilgilerini insanlık değerlerine karşı kullanmaması gibi evrensel etik ilkeleri içerir. Hipokrat Yemini, tıp mesleğinin etik pusulası olmaya devam etmektedir.