Muhtasar Kelimesinin Anlamı ve Vergi Sistemindeki Yeri
Muhtasar kelimesi, Türkçe'de 'kısaltılmış olan' veya 'özet' anlamına gelir. Ancak muhasebe ve mali terminolojide bu kavram, genellikle 'Muhtasar Beyannamesi' olarak karşımıza çıkar ve Türkiye'deki vergi sisteminin önemli bir parçasını oluşturur.
Muhtasar beyanname, Gelir Vergisi Kanunu'nun 84. maddesine göre, işverenler veya vergi tevkifatı (kaynakta kesinti) yapmakla yükümlü olan diğer kişiler (vergi sorumluları) tarafından kesilen vergilerin matrahları ile birlikte, toplu olarak vergi dairesine bildirilmesine mahsus bir beyannamedir. Bu beyanname sayesinde, verginin ödenmesi doğrudan vergi borçlusu (örneğin çalışan) tarafından değil, vergi sorumlusu (örneğin işveren) tarafından gerçekleştirilir.
Kimler Muhtasar Beyanname Vermek Zorundadır?
Muhtasar beyanname verme yükümlülüğü geniş bir mükellef kitlesini kapsar. Başlıca muhtasar beyanname vermek zorunda olanlar şunlardır:
- Çalışanlarına maaş ödeyen ve bu maaşlardan gelir vergisi kesintisi yapan işverenler.
- Serbest meslek sahipleri.
- Vergi kesintisi yapmakla yükümlü olan gerçek ve tüzel kişiler.
- Kamu kurumları ve belediyeler.
- Vakıflar, dernekler ve kooperatifler.
- İş ortaklıkları ve yatırım fonu yöneticileri.
Muhtasar Beyanname Hangi Ödemeleri Kapsar?
Muhtasar beyanname ile bildirilen başlıca ödeme türleri ve bunlardan yapılan vergi kesintileri şunlardır:
- Çalışanlara yapılan maaş ve ücret ödemeleri.
- Serbest meslek ödemeleri (avukat, doktor, danışman vb.).
- Kira ödemeleri üzerinden yapılan stopajlar.
- Menkul sermaye iradı gelirleri.
- Yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerine ait ödemeler.
- Çeşitli prim ve ikramiye ödemeleri.
Muhtasar Beyanname Ne Zaman ve Nasıl Verilir?
Muhtasar beyanname, genellikle aylık veya üç aylık periyotlarla verilir.
- Aylık Beyanname: Çalışanı olan işverenler tarafından ilgili ayı takip eden ayın 26. günü akşamına kadar verilir. Genellikle 10'dan fazla işçi çalıştıran mükellefler ile zirai ürün bedelleri üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapanlar aylık beyanname verir.
- Üç Aylık Beyanname: Üç aylık dönemi izleyen ayın 26. günü akşamına kadar verilir. Üç aylık beyan kapsamına girebilmek için işyerinde çalışan personel sayısının 10 veya daha az olması ve vergi dairesine bu konuda bilgi verilmesi gerekmektedir.
Muhtasar beyanname, Gelir İdaresi Başkanlığı'nın (GİB) İnternet Vergi Dairesi üzerinden elektronik ortamda, e-Beyanname sistemi kullanılarak verilir.
Önemli bir değişiklik olarak, 01/07/2020 tarihinden itibaren Muhtasar Beyannamesi ile Sosyal Güvenlik Kurumu'na verilen Aylık Prim ve Hizmet Belgesi birleştirilerek 'Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi (MPHB)' adını almıştır. Bu beyanname, vergi ve primin ait olduğu ayı takiben gelen ayın 23'ü saat 23:59'a kadar elektronik ortamda bildirilmelidir.