Nötropeni, vücudun enfeksiyonlarla mücadele eden önemli bir bileşeni olan nötrofil adı verilen beyaz kan hücrelerinin sayısının normal seviyelerin altına düşmesi durumudur. Nötrofiller, bakteriyel ve mantar enfeksiyonlarına karşı ilk savunma hattını oluşturur. Bu hücrelerin eksikliği, vücudun enfeksiyonlara karşı savunmasız kalmasına ve ciddi sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına neden olabilir.
Nötropeni Neden Olur?
Nötropeninin birçok farklı nedeni olabilir. Bunlar arasında en yaygın olanları şunlardır:
- Kemoterapi ve Radyoterapi: Kanser tedavisinde kullanılan bu yöntemler, hızla bölünen hücreleri hedef alır. Kemik iliğindeki kök hücreler de bu hücreler arasında yer aldığı için, kemoterapi ve radyoterapi nötrofil üretimini baskılayabilir.
- Bazı İlaçlar: Kemoterapi ilaçları dışında, bazı antibiyotikler, antipsikotikler ve tiroid ilaçları gibi farklı ilaçlar da nötrofil sayısını düşürebilir.
- Otoimmün Hastalıklar: Vücudun kendi bağışıklık sisteminin nötrofillere saldırdığı durumlarda da nötropeni gelişebilir. Romatoid artrit ve Sjögren sendromu gibi hastalıklar buna örnek gösterilebilir.
- Enfeksiyonlar: Bazı viral enfeksiyonlar (örneğin grip, hepatit) veya ciddi bakteriyel enfeksiyonlar (örneğin sepsis) geçici olarak nötrofil sayısını düşürebilir.
- Kemik İliği Bozuklukları: Aplastik anemi, miyelodisplastik sendromlar gibi kemik iliğini etkileyen hastalıklar, nötrofil üretimini engelleyebilir.
- Doğuştan Gelen Nötropeniler: Nadir görülen genetik bozukluklar nedeniyle bazı kişilerde doğuştan düşük nötrofil sayısı olabilir.
Nötropeninin Belirtileri Nelerdir?
Nötropeninin belirtileri, nötrofil sayısının ne kadar düşük olduğuna ve altta yatan nedene bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Hafif nötropenide belirti görülmeyebilir. Ancak nötrofil sayısı belirgin şekilde düştüğünde şu belirtiler ortaya çıkabilir:
- Ateş (genellikle 38°C ve üzeri)
- Titreme ve üşüme
- Boğaz ağrısı, öksürük, nefes darlığı gibi solunum yolu enfeksiyonu belirtileri
- İdrar yaparken yanma, sık idrara çıkma gibi idrar yolu enfeksiyonu belirtileri
- Karın ağrısı, ishal veya kabızlık gibi sindirim sistemi enfeksiyonu belirtileri
- Ciltte kızarıklık, şişlik veya ağrı ile kendini gösteren deri enfeksiyonları
- Ağızda veya diş etlerinde yaralar
Özellikle kanser tedavisi gören veya bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde, bu belirtiler hızla ciddileşebilir ve acil tıbbi müdahale gerektirebilir.
Nötropeni Tanısı ve Tedavisi
Nötropeni tanısı, genellikle tam kan sayımı (CBC) testi ile konulur. Bu testte nötrofil sayısı belirlenir. Nötrofil sayısının milimetreküp kanda 1500'ün altında olması nötropeni olarak kabul edilir. Sayının daha da düşmesi (örneğin 500'ün altına inmesi) ciddi nötropeni olarak adlandırılır ve enfeksiyon riski çok daha yüksektir.
Nötropeninin tedavisi, altta yatan nedene ve hastalığın şiddetine göre değişiklik gösterir. Tedavinin temel amacı, enfeksiyon riskini azaltmak ve nötrofil sayısını artırmaktır.
- Enfeksiyon Tedavisi: Eğer enfeksiyon varsa, uygun antibiyotikler, antiviral veya antifungal ilaçlarla tedavi edilir.
- Büyüme Faktörleri: Granülosit koloni uyarıcı faktörler (G-CSF) gibi ilaçlar, kemik iliğini uyararak nötrofil üretimini artırmaya yardımcı olur.
- İlaçların Kesilmesi veya Değiştirilmesi: Nötropeniye neden olan ilaçlar mümkünse kesilir veya daha az yan etkisi olan bir alternatifle değiştirilir.
- Hijyen Önlemleri: Enfeksiyon riskini azaltmak için el hijyenine dikkat etmek, kalabalık ortamlardan kaçınmak ve çiğ veya az pişmiş gıdalardan uzak durmak önemlidir.
Nötropeni, ciddi bir durum olabilmekle birlikte, erken tanı ve uygun tedavi ile yönetilebilir. Özellikle kanser tedavisi gören bireylerin, doktorlarının önerilerine uyması ve herhangi bir enfeksiyon belirtisi fark ettiklerinde derhal tıbbi yardım almaları hayati önem taşır.