Polikistik Over Sendromu (PKOS), üreme çağındaki kadınlarda en sık görülen endokrin (hormonal) bozukluklardan biridir. Dünya genelinde üreme çağındaki kadınların yaklaşık %5 ila %10'unu etkilediği tahmin edilmektedir. Bu sendrom, yumurtalıklarda çok sayıda küçük kistin oluşumu, düzensiz veya hiç olmayan adet döngüleri ve vücutta erkeklik hormonlarının (androjenler) yüksek seviyelerde bulunması gibi belirtilerle kendini gösterir. PKOS'un kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik yatkınlık, insülin direnci ve obezite gibi faktörlerin bir araya gelmesiyle ortaya çıktığı düşünülmektedir.
PKOS'un Belirtileri Nelerdir?
PKOS'un belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterebilir ve genellikle ergenlik döneminde başlar. En yaygın belirtiler şunlardır:
- Düzensiz Adet Döngüleri: Adetlerin seyrek olması (oligomenore) veya hiç olmaması (amenore) en sık görülen belirtidir. Bu durum, yumurtlamanın düzensiz veya hiç gerçekleşmemesinden kaynaklanır.
- Yüksek Androjen Seviyeleri: Vücutta erkeklik hormonlarının fazlalığı, ciltte aşırı tüylenme (hirsutizm), akne ve saç dökülmesi gibi belirtilere yol açabilir.
- Polikistik Yumurtalıklar: Ultrason muayenesinde yumurtalıklarda çok sayıda küçük kistin görülmesi, PKOS tanısının önemli bir parçasıdır. Bu kistler genellikle ağrılı değildir.
- Kısırlık: Düzensiz yumurtlama nedeniyle hamile kalmada zorluk yaşanabilir.
- Kilo Alma ve Obezite: PKOS'lu kadınların önemli bir kısmında kilo alma eğilimi ve obezite görülür. İnsülin direnci de bu durumla yakından ilişkilidir.
- Cilt Problemleri: Akne, yağlı cilt ve boyun, koltuk altı gibi bölgelerde ciltte koyulaşma (akantozis nigrikans) görülebilir.
PKOS'un Nedenleri
PKOS'un kesin nedeni tam olarak anlaşılamamıştır, ancak birkaç faktörün bir araya gelerek bu sendromu tetiklediği düşünülmektedir:
- Genetik Yatkınlık: Ailede PKOS öyküsü olan kadınlarda bu sendromun görülme olasılığı daha yüksektir.
- İnsülin Direnci: Vücudun insülini etkili bir şekilde kullanamaması durumu, PKOS'un gelişiminde önemli bir rol oynar. İnsülin direnci, yumurtalıklarda androjen üretimini artırabilir.
- Hormonal Dengesizlikler: Yumurtalıklardan salgılanan hormonların dengesizliği, yumurtlama sürecini olumsuz etkileyebilir.
- Obezite: Fazla kilo, insülin direncini artırarak PKOS belirtilerini şiddetlendirebilir.
PKOS Tanısı ve Tedavisi
PKOS tanısı, genellikle belirtilerin değerlendirilmesi, fizik muayene, kan testleri (hormon seviyelerini ölçmek için) ve ultrason görüntülemesi ile konulur. PKOS'un kesin bir tedavisi olmamakla birlikte, belirtileri yönetmek ve uzun vadeli sağlık sorunlarını önlemek için çeşitli tedavi yöntemleri mevcuttur.
Tedavi yaklaşımları şunları içerebilir:
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz, kilo kontrolüne yardımcı olarak insülin direncini azaltabilir ve adet döngülerini düzenleyebilir.
- İlaç Tedavisi: Adet döngülerini düzenlemek, yumurtlamayı teşvik etmek ve androjen seviyelerini düşürmek için doğum kontrol hapları, anti-androjen ilaçlar ve diyabet ilaçları (metformin gibi) kullanılabilir.
- Kısırlık Tedavisi: Yumurtlamayı teşvik edici ilaçlar veya tüp bebek gibi yardımcı üreme teknikleri kullanılabilir.
PKOS, doğru yönetim ve tedavi ile kontrol altına alınabilen kronik bir durumdur. Erken teşhis ve uygun tedavi, yaşam kalitesini artırır ve gelecekteki sağlık risklerini (tip 2 diyabet, kalp hastalığı gibi) azaltmaya yardımcı olur.