COVID-19 pandemisi, dünya genelinde milyonlarca insanı etkiledi. Virüsün akut enfeksiyon dönemi atlatıldıktan sonra bile bazı kişilerde uzun süreli ve çeşitli semptomlar devam edebiliyor. Bu duruma post-COVID sendromu veya uzun COVID adı veriliyor. Bu sendrom, enfeksiyonun kendisi kadar karmaşık ve henüz tam olarak anlaşılmamış bir durumdur.
Post-COVID Sendromu Nedir?
Post-COVID sendromu, COVID-19 enfeksiyonu geçirdikten haftalar, hatta aylar sonra ortaya çıkabilen veya devam eden bir dizi fiziksel ve zihinsel sağlık sorununu tanımlar. Bu semptomlar, enfeksiyonun şiddetinden bağımsız olarak hafif veya şiddetli vakaları geçirmiş kişilerde görülebilir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından yapılan tanımlamaya göre, COVID-19 enfeksiyonu geçiren bir kişinin enfeksiyonun başlangıcından itibaren 3 ay boyunca devam eden ve en az 2 ay boyunca görülen semptomlar olarak tanımlanmaktadır. Bu semptomların başka bir tanı ile açıklanamaması gerekmektedir.
En Sık Görülen Semptomlar Nelerdir?
Post-COVID sendromunun belirtileri oldukça çeşitlidir ve kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Ancak en sık rastlanan semptomlar şunlardır:
- Yorgunluk ve Bitkinlik: Günlük aktiviteleri bile zorlaştıran, dinlenmekle geçmeyen şiddetli yorgunluk hali en belirgin semptomlardan biridir.
- Nefes Darlığı ve Solunum Problemleri: Hafif eforla bile hissedilen nefes darlığı, göğüste sıkışma hissi görülebilir.
- Bilişsel Fonksiyon Bozuklukları (Beyin Sisleri): Konsantrasyon güçlüğü, hafıza sorunları, düşünme ve odaklanmada zorlanma gibi belirtiler yaşanabilir.
- Kas ve Eklem Ağrıları: Vücudun çeşitli bölgelerinde hissedilen yaygın ağrılar görülebilir.
- Baş Ağrısı: Kronikleşen veya şiddetlenen baş ağrıları yaygındır.
- Kalp Çarpıntısı ve Göğüs Ağrısı: Kalp atışlarında düzensizlik veya göğüste rahatsızlık hissi oluşabilir.
- Uyku Bozuklukları: Uykuya dalmada güçlük, sık uyanma veya dinlenmiş hissetmeme gibi sorunlar yaşanabilir.
- Koku ve Tat Kaybı veya Değişikliği: Enfeksiyon sırasında yaşanan koku ve tat kaybının uzun süre devam etmesi veya farklı tatlar algılama durumu görülebilir.
- Sindirim Sistemi Sorunları: Mide bulantısı, ishal veya karın ağrısı gibi sindirimle ilgili problemler ortaya çıkabilir.
- Deri Döküntüleri ve Saç Dökülmesi: Enfeksiyon sonrası ciltte döküntüler veya aşırı saç dökülmesi görülebilir.
- Ruh Sağlığı Sorunları: Depresyon, anksiyete ve stres gibi psikolojik etkiler de post-COVID sendromunun bir parçası olabilir.
Kimler Risk Altında?
Post-COVID sendromu geliştirme riski, enfeksiyonun şiddeti, kişinin yaşı, cinsiyeti ve altta yatan kronik hastalıkları gibi çeşitli faktörlere bağlı olabilir. Ancak henüz bu konuda kesin bir genelleme yapmak mümkün değildir. Her yaştan ve her şiddette COVID-19 geçiren bireyde bu sendrom görülebilir.
Tanı ve Tedavi
Post-COVID sendromunun tanısı, genellikle hastanın öyküsü, fizik muayene ve yapılan çeşitli testler sonucunda konulur. Semptomların başka bir tıbbi durumla açıklanamaması önemlidir. Tedavi, semptomların yönetilmesine odaklanır. Bu, semptomlara göre farklı uzmanlık alanlarından doktorların (kardiyolog, nörolog, göğüs hastalıkları uzmanı, fizyoterapist, psikolog vb.) multidisipliner bir yaklaşımla hastayı değerlendirmesini gerektirebilir. Fizik tedavi, solunum egzersizleri, ilaç tedavileri ve psikolojik destek gibi yöntemler kullanılabilir.
Post-COVID sendromu, hem bireyler hem de sağlık sistemleri için önemli bir zorluk teşkil etmektedir. Bu sendromun anlaşılması, teşhisi ve etkili tedavi yöntemlerinin geliştirilmesi için araştırmalar devam etmektedir.