PSA (Prostat Spesifik Antijen) Nedir?
PSA, açılımı Prostat Spesifik Antijen olan, erkeklerde prostat bezi tarafından üretilen bir enzim veya proteindir. Bu proteinin temel görevi, meninin sıvılaşmasını sağlayarak spermlerin hareketliliğini artırmaktır. Normalde, PSA'nın büyük bir kısmı meni içinde bulunurken, çok az bir miktarı kan dolaşımına karışır.
PSA Testi Neden Yapılır?
PSA testi, kandaki PSA seviyesini ölçen basit bir kan tahlilidir. Bu testin yapılmasının başlıca nedenleri şunlardır:
- Prostat Kanseri Taraması: Erkeklerde en sık görülen kanser türlerinden biri olan prostat kanserinin erken teşhisinde önemli bir tarama aracıdır.
- Prostat Hastalıklarının Teşhisi: Prostatın iyi huylu büyümesi (Benign Prostat Hiperplazisi - BPH) ve prostat iltihabı (prostatit) gibi diğer prostat rahatsızlıklarının belirlenmesine yardımcı olur.
- Tedavi Takibi: Prostat kanseri tanısı konmuş hastalarda tedavinin etkinliğini değerlendirmek ve hastalığın nüks edip etmediğini izlemek için kullanılır.
Normal PSA Değerleri ve Yüksekliğin Anlamı
PSA seviyeleri yaşa göre değişiklik gösterebilir. Genel olarak, yaş ilerledikçe PSA değerlerinde doğal bir artış beklenir. Örneğin, 40-49 yaş aralığında 0-2.5 ng/mL, 50-59 yaş aralığında 0-3.5 ng/mL, 60-69 yaş aralığında 0-4.5 ng/mL ve 70 yaş ve üzeri için 0-6.5 ng/mL gibi değerler normal kabul edilebilir.
Ancak, yüksek PSA seviyesi her zaman prostat kanseri olduğu anlamına gelmez. Prostat iltihabı (prostatit), iyi huylu prostat büyümesi (BPH), yakın zamanda yapılan prostat biyopsisi, idrar yolu enfeksiyonları, ejakülasyon veya yoğun fiziksel aktivite gibi durumlar da PSA seviyesini yükseltebilir.
PSA Testinin Sınırlamaları ve Ek Değerlendirmeler
PSA testi, prostat kanseri için kesin bir tanı aracı değildir. Yüksek PSA değeri olan her erkekte kanser bulunmazken, normal PSA değeri olan bazı erkeklerde de prostat kanseri görülebilir. Bu nedenle, PSA testi sonuçları tek başına değerlendirilmemeli, bir üroloji uzmanı tarafından parmakla rektal muayene, multiparametrik prostat MRG ve gerektiğinde prostat biyopsisi gibi diğer tetkiklerle birlikte yorumlanmalıdır.
Doktorlar, PSA'nın yanı sıra serbest PSA oranı, PSA yoğunluğu (PSA dansitesi) ve PSA artış hızı (PSA velositesi) gibi ek parametreleri de değerlendirerek daha doğru bir risk analizi yapabilirler.