Geçici Vergi Nedir?
Geçici vergi, halk arasında “peşin vergi” olarak da bilinen, gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin cari vergilendirme dönemlerinin Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi'ne mahsuben, üçer aylık kazançları üzerinden hesaplanarak ödenen bir vergi uygulamasıdır. Bu sistem, yıl sonunda ortaya çıkacak toplu vergi yükünün yıl içine dengeli bir şekilde dağıtılmasını ve devletin düzenli vergi geliri elde etmesini amaçlar.
Kimler Geçici Vergi Öder?
Geçici vergi ödeme yükümlülüğü bulunan mükellefler şunlardır:
- Basit usulde vergilendirilenler hariç olmak üzere ticari kazanç sahipleri.
- Serbest meslek erbabı.
- Kurumlar vergisi mükellefleri.
Adi ortaklıklar, kolektif şirketler ve adi komandit şirketler doğrudan geçici vergi mükellefi olmasalar da, bu şirketlerin ortaklarının elde ettikleri kazançlar geçici vergi kapsamına girer.
Kimler Geçici Vergi Ödemez?
Bazı mükellef grupları geçici vergi ödeme yükümlülüğünden muaftır:
- Basit usulde vergilendirilen gelir vergisi mükellefleri.
- Yıllara sari (yıllara yayılan) inşaat ve onarma işi yapanlar.
- Ücret geliri elde edenler.
- Menkul ve gayrimenkul sermaye iradı sahipleri.
- Zirai kazanç sahipleri.
- Tasfiye halindeki kurumlar vergisi mükellefleri (tasfiye dönemlerinde).
Geçici Vergi Nasıl Hesaplanır?
Geçici vergi, mükelleflerin üçer aylık dönemlerde elde ettikleri kâr veya zarar durumu kümülatif olarak (yıl başından ilgili dönemin sonuna kadar) hesaplanarak belirlenir. Hesaplanan geçici vergiden, varsa bir önceki dönemde ödenmiş geçici vergi tutarı düşülür. Böylece sadece bir önceki döneme ilave olarak elde edilen kâr üzerinden vergi tahakkuk eder.
Geçici Vergi Oranları
Geçici vergi oranları, mükellefiyet türüne göre değişiklik gösterir:
- Gelir vergisi mükellefleri için: %15.
- Kurumlar vergisi mükellefleri için: %25. (Bazı kaynaklarda %20 olarak da belirtilmiştir. )
Geçici Vergi Dönemleri ve Ödeme Zamanları
Geçici vergi, yılda dört kez, üçer aylık dönemler halinde beyan edilir ve ödenir.
- **1. Dönem:** Ocak-Şubat-Mart ayları kazançları. Beyanname verme ve ödeme süresi: İlgili dönemi takip eden ikinci ayın 17. günü akşamına kadar (örneğin, Mayıs 17).
- **2. Dönem:** Nisan-Mayıs-Haziran ayları kazançları. Beyanname verme ve ödeme süresi: İlgili dönemi takip eden ikinci ayın 17. günü akşamına kadar (örneğin, Ağustos 17).
- **3. Dönem:** Temmuz-Ağustos-Eylül ayları kazançları. Beyanname verme ve ödeme süresi: İlgili dönemi takip eden ikinci ayın 17. günü akşamına kadar (örneğin, Kasım 17).
- **4. Dönem:** Ekim-Kasım-Aralık ayları kazançları. Beyanname verme ve ödeme süresi: İlgili dönemi takip eden ikinci ayın 17. günü akşamına kadar (örneğin, Şubat 17).
Geçici vergi beyannameleri elektronik ortamda gönderilir.
Geçici Verginin Mahsubu ve Eksik Beyan
Yıl içinde ödenen geçici vergiler, yıl sonunda hesaplanan nihai gelir veya kurumlar vergisinden mahsup edilir. Eğer ödenen geçici vergi, yıllık beyanname ile bildirilen vergiden fazla ise, aradaki fark mükellefe iade edilebilir veya diğer vergi borçlarına mahsup edilebilir. Ancak, tahakkuk ettirilmiş ancak ödenmemiş geçici verginin yıllık beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilmesi mümkün değildir.
Geçmiş dönemlere ilişkin geçici verginin %10'u aşan tutarda eksik beyan edilmesi durumunda, eksik beyan edilen kısım için vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi uygulanır.