Gelir Geçici Vergi Nedir?
Gelir geçici vergi, halk arasında “peşin vergi” olarak da bilinen, gerçek usulde vergilendirilen gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, cari vergilendirme dönemlerinin gelir ve kurumlar vergisine mahsuben üçer aylık kazançları üzerinden hesaplanarak ödenen bir peşin vergi uygulamasıdır. Bu vergi türü, işletmelerin yıllık vergi yükümlülüğünü yıl içine yayarak, tek seferde yüksek miktarlarda vergi ödemelerini engeller ve nakit akışlarını daha etkin yönetmelerini sağlar.
Kimler Geçici Vergi Mükellefidir?
Geçici vergi ödemekle yükümlü olan mükellefler şunlardır:
- Basit usulde vergilendirilenler hariç olmak üzere ticari kazanç sahipleri.
- Serbest meslek erbabı.
- Kurumlar vergisi mükellefleri.
Adi ortaklıklar, kollektif şirketler ve adi komandit şirketler, ortaklık olarak gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmadıklarından geçici vergi mükellefi değildirler. Ancak bu şirketlerin ortaklarının elde ettikleri kazançlar geçici vergi kapsamına girer.
Kimler Geçici Vergi Ödemez?
Bazı kişi ve kurumlar geçici vergi ödeme zorunluluğundan muaftır:
- Basit usulde vergilendirilen gelir vergisi mükellefleri.
- Ücret geliri elde edenler.
- Zirai kazanç elde edenler.
- Menkul ve gayrimenkul sermaye iradı sahipleri.
- Kazançları vergiden istisna edilen serbest meslek erbapları.
- Yıllara sâri inşaat ve onarım işi yapanlar.
- Tasfiye hâlinde ve tasfiye dönemlerinde olan kurumlar vergisi mükellefleri.
Geçici Vergi Nasıl Hesaplanır?
Geçici vergi, mükelleflerin üçer aylık dönemlerde elde ettikleri kâr veya zarar durumu kümülatif olarak (yıl başından ilgili dönemin sonuna kadar) hesaplanır. Hesaplanan geçici vergiden, varsa bir önceki dönem hesaplanan geçici vergi tutarı düşülür.
- Gelir Vergisi Mükellefleri İçin: Cari dönemin üç aylık kazancının, gelir vergisi tarifesinin ilk diliminde yer alan %15 oranıyla çarpılmasıyla hesaplanır.
- Kurumlar Vergisi Mükellefleri İçin: Cari dönemin üç aylık safi kurum kazancı üzerinden %20 (bazı durumlarda %25 veya %30) oranıyla hesaplanır.
Mükellefler, geçici vergiye tabi kazançlarının tespitinde gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinde dikkate alabilecekleri tüm indirim ve istisnalardan yararlanabilirler.
Geçici Vergi Dönemleri ve Beyan/Ödeme Tarihleri
Geçici vergi, bir yıl içinde üçer aylık dönemler halinde dört defa beyan edilir ve ödenir. Her bir geçici vergi beyannamesi, 3 aylık dönemi izleyen 2. ayın 17. günü akşamına kadar verilir ve ödenir.
- 1. Dönem (Ocak-Şubat-Mart): 17 Mayıs akşamına kadar beyan edilir ve ödenir.
- 2. Dönem (Nisan-Mayıs-Haziran): 17 Ağustos akşamına kadar beyan edilir ve ödenir.
- 3. Dönem (Temmuz-Ağustos-Eylül): 17 Kasım akşamına kadar beyan edilir ve ödenir.
- 4. Dönem (Ekim-Kasım-Aralık): 17 Şubat akşamına kadar beyan edilir ve ödenir.
Geçici Verginin Mahsubu
Yıl içinde ödenen geçici vergiler, yıl sonunda hesaplanan nihai gelir veya kurumlar vergisinden mahsup edilir. Yani, yıl içinde ödenen geçici vergiler, yıllık beyanname ile bildirilen vergiye karşılık düşülür. Eğer ödenen geçici vergi, nihai vergi tutarını aşarsa, mükellef bu fazla tutarın iadesini talep edebilir veya diğer vergi borçlarına aktarabilir. Ancak, tahakkuk ettirilmiş ancak ödenmemiş geçici verginin yıllık beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilmesi mümkün değildir; mahsup işleminin yapılabilmesi için geçici verginin ödenmiş olması şarttır.