Amilaz Nedir?
Amilaz, vücudumuzda karbonhidratların sindiriminde kilit rol oynayan, protein yapılı bir enzimdir. Temel görevi, nişasta ve glikojen gibi kompleks karbonhidratları daha küçük şeker moleküllerine, yani maltoz ve glikoza dönüştürmektir. Bu sayede vücut, besinlerden aldığı karbonhidratları enerji olarak kullanabilir.
Amilaz Nerede Üretilir ve Bulunur?
İnsan vücudunda amilazın büyük bir kısmı pankreas ve tükürük bezleri tarafından üretilir. Tükürük bezlerinden salgılanan amilaz, ağızda sindirimin başlamasını sağlarken, pankreastan salgılanan amilaz ince bağırsakta sindirim sürecini devam ettirir. Daha az miktarlarda olmak üzere ince bağırsak, plasenta, yumurtalıklar, fallop tüpleri, karaciğer, tiroid bezi ve midede de amilaz aktivitesi bulunur.
Amilaz Türleri
Amilazlar genel olarak alfa (α), beta (β) ve gama (γ) amilaz olmak üzere üç ana sınıfa ayrılır. İnsan vücudunda başlıca iki formu bulunur: tükürük amilazı (ptyalin olarak da bilinir) ve pankreas amilazı. Her iki tür de kompleks karbonhidratların basit şekerlere dönüşümünde önemli görevler üstlenir.
Amilaz Testi ve Normal Değerleri
Amilaz testi, kan ve idrarda amilaz enziminin seviyesini ölçmek için yapılır. Bu test, özellikle pankreas hastalıkları ve sindirim sistemi rahatsızlıklarının teşhisinde kullanılır. Laboratuvarlara göre değişiklik göstermekle birlikte, kan testinde amilaz için normal aralıklar genellikle litre başına 30 ila 140 U/L olarak belirtilir.
Amilaz Yüksekliği (Hiperamilazemi)
Kanda veya idrarda amilaz seviyesinin normal değerlerin üzerine çıkması durumuna hiperamilazemi denir. Bu durum genellikle pankreasta bir sorun olduğunun işaretidir ve akut pankreatit (pankreas iltihabı) en yaygın nedenidir. Amilaz yüksekliğine yol açabilecek diğer durumlar şunlardır:
- Safra kesesi sorunları (safra taşları, kolesistit)
- Tükürük bezi iltihaplanmaları (örneğin kabakulak)
- Böbrek yetmezliği
- Bazı kanser türleri (pankreas, akciğer, yumurtalık, kolon, meme)
- Dış gebelik
- Peptik ülser ve apandisit
- Travma veya cerrahi müdahaleler
- Bazı ilaçların kullanımı ve kronik alkol tüketimi
Amilaz Düşüklüğü
Amilaz düşüklüğü, tükürük bezleri ve pankreasın yeterli enzim üretemediği anlamına gelebilir. Bu durum, pankreas hasarı, kronik pankreatit, pankreas kanseri, kistik fibrozis, karaciğer ve böbrek hastalıkları veya gebelikte görülen preeklampsi gibi sağlık sorunlarını işaret edebilir.