Apostrofun Tanımı ve Önemi
Apostrof, Türkçede yaygın olarak “kesme işareti” adıyla bilinen, yazılı dilde belirli görevleri olan bir noktalama işaretidir. Fransızca kökenli “apostrophe” kelimesinden dilimize geçmiştir . Temel görevi, özel isimlere, kısaltmalara ve sayılara getirilen ekleri ayırarak yazımda netlik ve doğru anlam sağlamaktır . Bu işaret, dilin kurallarına uygun bir şekilde kullanılmasında büyük önem taşır.
Apostrofun Kullanım Alanları
Türkçede apostrofun başlıca kullanım alanları şunlardır:
- Özel Adlara Gelen Eklerin Ayrılması: Kişi adları, soyadları, takma adlar, millet, boy, oymak adları, devlet adları, din ve mitoloji ile ilgili özel adlar gibi özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır. Örneğin: “Atatürk’ün”, “Türkiye Cumhuriyeti’ni”, “Allah’ın” . Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğunda da ekten önce kesme işareti kullanılır: “Hisar’dan”, “Boğaz’dan” .
- Kısaltmalara Gelen Eklerin Ayrılması: Büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen ekler kesme işaretiyle ayrılır. Bu ekler, kısaltmanın okunuşuna göre değil, yazılışına göre getirilir. Örneğin: “TBMM’nin”, “TÜBİTAK’a”, “ABD’de” .
- Sayıya Gelen Eklerin Ayrılması: Rakamla yazılan sayılara getirilen ekler kesme işaretiyle ayrılır. Örneğin: “2023’te”, “7’nci katta”, “3’üncü sınıfa” .
- Belirli Bir Tarih Bildiren Ay ve Gün Adlarına Gelen Ekler: Belirli bir tarihi ifade eden ay ve gün adlarına gelen ekler de apostrof ile ayrılır. Örneğin: “29 Ekim 1923’te” .
- Harf veya Ekin Vurgulanması: Bir harften veya ekten sonra gelen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılır. Örneğin: “a’dan z’ye kadar tüm harfler”, “-lık ekinin farklı kullanımları incelendi” .
Apostrof Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler ve İstisnalar
Apostrof kullanımında bazı önemli istisnalar ve kurallar bulunmaktadır:
- Yapım Ekleri ve Çoğul Ekleri: Özel adlara getirilen yapım ekleri ve çoğul ekleri kesme işaretiyle ayrılmaz. Örneğin: “Türkçe”, “İstanbullu”, “Ahmetler”, “Mehmetler” .
- Kurum, Kuruluş ve Kuruluş Adları: Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz. Örneğin: “Türkiye Büyük Millet Meclisine”, “Türk Dil Kurumuna” .
- Özel Ad Yerine Kullanılan Zamirler: Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisine gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz .
- Ünsüz Yumuşaması: Sonunda p, ç, t, k ünsüzlerinden biri bulunan özel adlara ünlüyle başlayan ek getirildiğinde, yazımda kesme işareti kullanılır ancak son ses yumuşatılarak söylenir. Örneğin: “Ahmet’i” (Ahmedi okunur), “Sinop’u” (Sinobu okunur) .
Apostrof, yazılı anlatımda anlam karışıklıklarını önleyen ve dilin doğru yapısını koruyan temel bir noktalama işaretidir. Doğru kullanımı, metinlerin anlaşılırlığını ve dil bilgisi kurallarına uygunluğunu sağlar.