GEZ: Almanya'nın Eski Yayıncılık Ücreti Sistemi
GEZ, Almanya'da uzun yıllar boyunca kamu yayıncılığı hizmetlerini finanse etmek için kullanılan bir sistemin kısaltmasıdır. Açılımı "Gebühreneinzugszentrale der öffentlich-rechtlichen Rundfunkanstalten in der Bundesrepublik Deutschland" olan GEZ, Federal Almanya Cumhuriyeti'ndeki kamu yayın kuruluşlarının ücret toplama merkezini ifade ediyordu. Bu kurum, ARD, ZDF ve Deutschlandradio gibi kamu yayıncılarının bağımsız yayıncılık yapabilmesi için gerekli finansmanı sağlamakla görevliydi.
GEZ sistemi altında, Almanya'da radyo veya televizyon gibi yayın alıcı cihazlara sahip olan her hane, belirli bir ücret ödemekle yükümlüydü. Bu ücret, kamu yayıncılarının haber, eğlence ve kültürel içerikler üretmesini, siyasi ve ekonomik etkilerden bağımsız kalmasını sağlıyordu.
Rundfunkbeitrag: Yeni Dönem ve Değişen Kurallar
2013 yılında, dijitalleşmenin hız kazanması ve cihaz kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte, GEZ sistemi yerini "Rundfunkbeitrag" (Radyo ve Televizyon Katkı Payı) adı verilen yeni bir modele bıraktı. Bu reformun temelinde, televizyon veya radyo cihazlarının varlığının artık katkı payı ödemesinde belirleyici olmaması gerektiği görüşü yatıyordu.
Rundfunkbeitrag sistemi, cihaz sahipliğine bakılmaksızın, Almanya'daki her hane için sabit bir ücret belirlemektedir. Yani, bir evde televizyon, radyo veya bilgisayar olsun ya da olmasın, her hane bu zorunlu katkı payını ödemekle yükümlüdür. Her haneden yalnızca bir ödeme yapılır ve bu ödeme hanede yaşayan kişiler arasında paylaşılabilir.
Kimler Rundfunkbeitrag Ödemek Zorundadır?
- Almanya'da yaşayan tüm haneler için geçerlidir.
- Kendi evinde bağımsız yaşayan bireyler.
- Öğrenci yurtlarında yalnız kalan öğrenciler.
- İşletmeler için katkı payı, işletmenin büyüklüğüne ve faaliyet alanına göre değişiklik göstermektedir.
- İkinci bir adresi olanlar da bu adres için ödeme yapmak zorundadır, ancak belirli koşullarda muafiyet başvurusu yapılabilir.
Muafiyet Durumları
Bazı durumlarda Rundfunkbeitrag ödeme zorunluluğu bulunmamaktadır. Sosyal yardımlardan faydalanan kişiler, belirli kriterleri karşılamaları durumunda muafiyet başvurusunda bulunabilirler. Örneğin:
- Bürgergeld (eski adıyla Arbeitslosengeld II) veya sosyal yardım alan bireyler.
- BAföG yardımı ile desteklenen ve ailesinden ayrı yaşayan öğrenciler.
- Ağır engelli bireyler, Schwerbehindertenausweis üzerinde “RF” işareti bulunması durumunda indirimli ödeme yapabilirler.
Güncel Ücret ve Kullanımı
2024 yılı itibarıyla Rundfunkbeitrag miktarı aylık 18,36 Euro olarak belirlenmiştir. Bu miktar, hane başına hesaplanmakta ve genellikle üç ayda bir tahsil edilmektedir. Elde edilen gelirler, kamu yayıncılığı için temel bir kaynak oluşturarak ARD, ZDF ve Deutschlandradio gibi kuruluşların bağımsız yayıncılık yapmasına olanak tanır.
"Gez" Kelimesinin Diğer Anlamları
Türkçede "gez" kelimesi, Almanya'daki yayıncılık ücreti dışında farklı anlamlara da gelmektedir:
- Ateşli silahlarda nişan alırken kullanılan, namlunun gerisinde bulunan ve arpacıkla birlikte hedefi hizalamaya yarayan kertik veya parça.
- Okun, kirişe geçen ucundaki kertik.
- Yer ölçmeye yarayan düğümlü ip veya yapı işlerinde kullanılan çekül.
Ancak, genel bağlamda "GEZ" terimi, özellikle Almanya ile ilgili konularda, genellikle yukarıda detaylandırılan yayıncılık katkı payı sistemini ifade eder.