Karar ve İlam Harcının Tanımı ve Amacı
Karar ve ilam harcı, Türkiye'deki hukuki süreçlerde mahkemeler tarafından verilen hüküm ve kararların resmiyet kazanması, belgelendirilmesi ve icra edilebilir nitelik kazanması amacıyla devlet tarafından tahsil edilen bir yargı harcıdır. Bu harç, 492 sayılı Harçlar Kanunu'nda düzenlenmiştir ve yargı hizmetlerinin finansmanına katkı sağlamanın yanı sıra, temelsiz ve kötü niyetli davaların önüne geçme amacı da taşır.
Harç Türleri ve Hesaplama Yöntemleri
Karar ve ilam harcı, davanın konusuna göre iki ana şekilde hesaplanır:
- Nispi Harç: Konusu para veya para ile değerlendirilebilen bir değere sahip olan davalarda uygulanır. Bu tür davalarda, esas hakkında karar verildiğinde hüküm altına alınan anlaşmazlık konusu değer üzerinden binde 68,31 oranında nispi harç alınır.
- Maktu Harç: Konusu para ile değerlendirilemeyen davalarda (örneğin boşanma davaları) veya davanın usulden reddedilmesi gibi durumlarda maktu (sabit) bir tutar olarak alınır.
Ödeme Zamanı ve Şekli
Karar ve ilam harcının ödeme süreci belirli aşamalara ayrılmıştır:
- Peşin Harç: Nispi harca tabi davalarda, dava açılırken toplam karar ve ilam harcının dörtte biri peşin olarak ödenir. Ölüm ve cismani zarar sebebiyle açılan maddi ve manevi tazminat davalarında ise bu oran yirmide bir olarak uygulanır.
- Kalan Kısım: Harcın geri kalan kısmı, mahkeme kararının tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenmelidir.
Bakiye karar ve ilam harcının süresinde ödenmemiş olması, hükmün tebliğe çıkarılmasına, takibe konulmasına ve kanun yollarına başvurulmasına engel teşkil etmez.
Harçtan Sorumlu Olanlar
Genel kural olarak, yargılama harçları davayı açan veya harca konu işlemin yapılmasını isteyen kişilerce ödenir. Ancak, karar ve ilam harcı genellikle davayı kaybeden tarafa yüklenir. İcra takipleri söz konusu olduğunda, alacaklı taraf icra takibini başlatabilmek için harcı ödemek zorunda kalabilir; ancak bu harç, ilamın icrası sırasında borçludan tahsil edilir.
Ödenmemesi Durumunda Ne Olur?
Karar ve ilam harcının ödenmemesi durumunda, mahkeme kararının resmiyet kazanması ve icra edilebilir hale gelmesi mümkün olmaz. Eksik ödenen harçlar için mahkeme tarafından ilgili tarafa süre verilir. Bu süre içinde eksik harcın tamamlanmaması halinde, dava dosyası işlemden kaldırılabilir ve yasal süresi içinde yenilenmediği takdirde açılmamış sayılmasına karar verilebilir. Ayrıca, ödenmeyen harçlar için hukuki süreçler başlatılarak borcun tahsili yoluna gidilir. Karar ve ilam harcında zaman aşımı süresi beş yıldır.