Kibir Nedir?
Kibir, kelime anlamı olarak büyüklük demektir. Terim olarak ise, kişinin kendini başkalarından üstün görmesi ve bu duyguyla çevresindekileri aşağılayıcı davranışlarda bulunması anlamına gelir. Bu durum, kişinin kendi değerini abartması ve diğer insanları küçümsemesiyle karakterize edilen olumsuz bir kişilik özelliğidir.
Kibrin Dini ve Ahlaki Boyutu
İslam dininde kibir, şiddetle kınanan kötü bir huydur. Kur'an'da kibir kelimesi doğrudan geçmese de, aynı kökten gelen 'tekebbür' ve 'istikbar' kelimeleri şeytanın ve hakikati örtenlerin sıfatı olarak yerilir. Hadislerde ise, kalbinde zerre kadar kibir bulunan kimsenin cennete giremeyeceği belirtilmiştir. Kibir, insanı Allah'tan ve peygamberinin yakınlığından uzaklaştıran bir davranış olarak kabul edilir.
Kibrin Ortaya Çıkış Nedenleri ve Belirtileri
Kibir, çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Kişinin soyluluk, güzellik, fiziksel güç gibi doğuştan gelen özelliklere sahip olması ya da zenginlik, makam, ilim, nüfuz gibi sonradan kazanılan nimetlere sahip olması, kendini beğenmeye ve zamanla büyüklenmeye sevk edebilir. Kibirli bir kişi genellikle şu belirtileri gösterir:
- Kendini her zaman haklı görme ve başkalarının görüşlerini önemsememe.
- Sürekli dikkat çekme ve ilgi odağı olma isteği.
- Başkalarını küçümseme ve aşağılama.
- Sahip olduğu meziyetlerle övünme ve kendini 'en üstün' hissetme.
- Geri bildirimi kişisel bir saldırı olarak algılama ve savunmacı tepkiler verme.
Kibrin Sonuçları
Kibir, bireyin hem kendisi hem de çevresi için pek çok olumsuz sonuca yol açar. Kıskançlık, cimrilik, açgözlülük, nankörlük ve bencillik gibi kötü duyguları beraberinde getirir. Kibirli kişiler genellikle yalnız kalır, çünkü itici ve soğuk bir duygu olan kibir, insanları onlardan uzaklaştırır. Ayrıca, kibir psikolojik olgunlaşmanın önündeki en önemli engellerden biridir ve kişinin kendini kutsallaştırmasına, hatta narsistik kişilik bozukluğuna yol açabilir.
Kibir ve Özgüven Arasındaki Fark
Kibir ve özgüven sıklıkla karıştırılsa da aralarında önemli farklar vardır. Özgüven, kişinin kendi yeteneklerine ve sınırlarına dair gerçekçi bir değerlendirmeye dayanırken, kibir şişirilmiş bir benlik imajı ve mantıksız bir üstünlük hissidir. Özgüvenli bir kişi başkalarına saygı duyar ve kendini onlarla kıyaslamazken, kibirli kişi başkalarını bastırmaya çalışır ve onların mutsuzluğundan beslenebilir. Kibir genellikle güvensizliği maskeler ve kişinin eksikliklerini gizleme ihtiyacından doğar.
Kibirden Kurtulma Yolları
Kibirden kurtulmak için kişinin öncelikle kendini ve yaratıcısını tanıması, tevazu (alçakgönüllülük) sahibi olması tavsiye edilir. Kendi varoluşunu ve sınırlılıklarını idrak etmek, kibir hastalığının ilacıdır.