Mutlak Butlan Nedir?
Mutlak butlan, hukuki bir işlemin, kanunun emredici hükümlerine, kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olması gibi çok ciddi ve temel eksiklikler taşıması nedeniyle baştan itibaren geçersiz sayılması durumudur. Kelime anlamı itibarıyla “tam ve kesin geçersizlik” anlamına gelir. Bu durumda, hukuki işlem sanki hiç yapılmamış, hiç doğmamış gibi kabul edilir ve herhangi bir hukuki sonuç doğurmaz.
Mutlak Butlanın Temel Özellikleri
- Baştan İtibaren Geçersizlik: Mutlak butlanla sakat bir işlem, yapıldığı andan itibaren geçersizdir ve hukuken hiçbir hüküm ve sonuç doğurmaz.
- Düzeltilemezlik: Tarafların sonradan yapacağı bir işlemle bu geçersizlik giderilemez, işlem geçerli hale getirilemez.
- Re'sen Dikkate Alınma: Mahkemeler, mutlak butlan durumunu kendiliğinden (re'sen) dikkate almak zorundadır. Tarafların bu konuda bir talepte bulunmasına gerek yoktur.
- Herkes Tarafından İleri Sürülebilirlik: Mutlak butlanın varlığını, hukuki işlemden etkilenen herkes ileri sürebilir.
- Süreye Tabi Olmama: Mutlak butlan davası herhangi bir hak düşürücü süreye veya zamanaşımı süresine tabi değildir.
Mutlak Butlan Sebepleri Nelerdir?
Bir hukuki işlemin mutlak butlanla geçersiz sayılmasına yol açan başlıca sebepler şunlardır:
- Kanunun Emredici Hükümlerine Aykırılık: Kanunla açıkça yasaklanmış veya belirli bir şekilde yapılması zorunlu kılınmış işlemlere uyulmaması.
- Kamu Düzenine Aykırılık: Toplumun genel düzenini ve temel değerlerini ihlal eden işlemler.
- Ahlaka Aykırılık: Genel ahlak kurallarına aykırı düşen sözleşmeler veya işlemler (örneğin, fuhuş amacıyla yapılan kiralama sözleşmeleri).
- Konusu İmkansız Olma: İşlemin konusunun baştan itibaren objektif olarak imkansız olması.
- Ehliyetsizlik Halleri: İşlemi yapan taraflardan birinin sürekli olarak ayırt etme gücünden yoksun olması veya evlenmeye engel teşkil edecek derecede akıl hastalığının bulunması.
- Yasak Hısımlık: Evlenmeye engel teşkil eden derecede yakın akrabalar arasında yapılan evlilikler.
- Mevcut Evliliğin Varlığı (Çok Eşlilik): Evli bir kişinin, önceki evliliği sona ermeden ikinci bir evlilik yapması.
- Şekil Şartlarına Uyulmama: Kanunen belirli bir şekle tabi olan işlemlerin (örneğin, tapu devri) bu şekil şartlarına uygun yapılmaması.
Mutlak Butlan ile Nisbi Butlan Arasındaki Fark
Hukukta butlan, mutlak butlan ve nisbi butlan olmak üzere iki ana kategoriye ayrılır.
- Mutlak Butlan: İşlemin temelinde yatan ciddi ve giderilemez bir sakatlık nedeniyle işlemin baştan itibaren geçersiz olmasıdır. Mahkemece re'sen dikkate alınır ve herkes tarafından ileri sürülebilir.
- Nisbi Butlan: İşlemin kurucu unsurları mevcut olmasına rağmen, taraflardan birinin iradesinin sakat olması (hata, hile, tehdit gibi) durumunda ortaya çıkar. Bu tür işlemler, iradesi sakatlanan tarafın talebi üzerine iptal edilebilir. Nisbi butlanı sadece ilgili taraf ileri sürebilir ve mahkemece re'sen dikkate alınmaz.
Mutlak Butlanın Sonuçları
Mutlak butlanla sakatlanan bir hukuki işlem, hukuken hiç doğmamış sayıldığı için şu sonuçları doğurur:
- İşlemden herhangi bir hak veya yükümlülük doğmaz.
- Taraflar arasında ifa edilen edimler (karşılıklı verilen şeyler) sebepsiz zenginleşme hükümleri uyarınca iade edilir.
- Doğan zararlardan dolayı tazminat sorumluluğu gündeme gelebilir.
- Mahkeme kararı ile sicillerdeki ilgili kayıtlar silinebilir.