Psoriasis, dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen kronik bir cilt hastalığıdır. Otoimmün bir rahatsızlık olarak kabul edilen psoriasis, bağışıklık sisteminin yanlışlıkla sağlıklı cilt hücrelerine saldırması sonucu ortaya çıkar. Bu durum, cilt hücrelerinin normalden çok daha hızlı bir şekilde çoğalmasına ve yüzeyde birikmesine neden olur. Sonuç olarak, deride kızarıklık, kalınlaşma ve gümüşi beyaz pullanmalar görülür. Psoriasis, bulaşıcı değildir ve genellikle yaşam boyu süren bir durumdur.
Psoriasisin Nedenleri Nelerdir?
Psoriasisin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin birleşimiyle ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bağışıklık sistemindeki bir düzensizlik, özellikle T hücreleri adı verilen beyaz kan hücrelerinin aşırı aktivasyonu, hastalığın gelişiminde önemli bir rol oynar. Bu aşırı aktivite, cilt hücrelerinin üretim döngüsünü hızlandırarak normalden 4 ila 5 kat daha hızlı çoğalmasına yol açar. Bu hızlı hücre üretimi, cilt yüzeyinde birikerek karakteristik lezyonları oluşturur.
Psoriasis ataklarını tetikleyebilecek veya kötüleştirebilecek bazı faktörler şunlardır:
- Stres: Fiziksel veya duygusal stres, psoriasis semptomlarını tetikleyebilir.
- Enfeksiyonlar: Özellikle üst solunum yolu enfeksiyonları, örneğin streptokok enfeksiyonları, psoriasis ataklarını başlatabilir.
- Cilt Yaralanmaları: Kesikler, sıyrıklar veya güneş yanığı gibi cilt travmaları, etkilenen bölgede psoriasis lezyonlarının oluşmasına neden olabilir (Koebner fenomeni).
- Bazı İlaçlar: Lityum, beta-blokerler ve antimalaryal ilaçlar gibi bazı ilaçlar psoriasis semptomlarını kötüleştirebilir.
- Hava Değişiklikleri: Soğuk ve kuru hava, bazı kişilerde psoriasis semptomlarını artırabilir.
- Sigara ve Alkol: Sigara içmek ve aşırı alkol tüketimi, hastalığın şiddetini artırabilir.
Psoriasis Türleri Nelerdir?
Psoriasis, farklı tiplerde ortaya çıkabilir ve her birinin kendine özgü belirtileri vardır:
- Plak Psoriasis (Psoriasis Vulgaris): En sık görülen tiptir. Genellikle dirsekler, dizler, kafa derisi ve bel bölgesinde görülen, kabarık, kırmızı ve gümüşi pullarla kaplı plaklar şeklinde kendini gösterir.
- Guttat Psoriasis: Genellikle çocuklarda ve genç yetişkinlerde görülen, küçük, damla şeklinde kırmızı lezyonlarla karakterizedir. Genellikle bir enfeksiyon sonrası ortaya çıkar.
- İnvers Psoriasis: Vücut kıvrımlarında, örneğin koltuk altları, kasıklar ve meme altlarında görülen, kızarık ve parlak lezyonlardır. Pullanma genellikle daha azdır.
- Pustüler Psoriasis: Nadir görülen bir tiptir. Deride irin dolu küçük kabarcıklar (püstüller) ile karakterizedir. Bu kabarcıklar genellikle ağrılıdır ve yaygın olabilir.
- Eritrodermik Psoriasis: En şiddetli ve nadir görülen tiptir. Vücudun büyük bir bölümünde yaygın kızarıklık ve pullanma ile karakterizedir. Ciltte yanma ve kaşıntı hissi yoğundur.
- Psoriatik Artrit: Psoriasisli kişilerin yaklaşık %30'unda görülen, eklemlerde iltihaplanma ve ağrıya neden olan bir durumdur.
Psoriasis Tedavisi
Psoriasis kronik bir hastalık olsa da, semptomları yönetmek ve yaşam kalitesini artırmak için çeşitli tedavi seçenekleri mevcuttur. Tedavi, hastalığın şiddetine, etkilenen cilt bölgelerine ve hastanın genel sağlık durumuna göre kişiye özel olarak belirlenir. Tedavi yöntemleri şunları içerebilir:
- Topikal Tedaviler: Kortikosteroid kremler, D vitamini analogları, retinoidler ve salisilik asit gibi ilaçlar doğrudan cilde uygulanır.
- Fototerapi (Işık Tedavisi): Ultraviyole (UV) ışığının kontrollü bir şekilde cilde uygulanmasıdır.
- Sistemik İlaçlar: Hastalığın daha şiddetli olduğu durumlarda ağızdan alınan veya enjekte edilen ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar bağışıklık sistemini baskılayarak hücre üretimini yavaşlatır.
- Biyolojik İlaçlar: Son yıllarda geliştirilen bu ilaçlar, bağışıklık sisteminin belirli bölümlerini hedef alarak daha etkili bir tedavi sunar.
Psoriasis ile yaşamak zorlayıcı olabilir, ancak doğru tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleri ile semptomlar kontrol altına alınabilir. Bir dermatolog ile görüşerek size en uygun tedavi planını oluşturmanız önemlidir.