Çikolata kisti, tıbbi adıyla endometrioma, rahim içini döşeyen endometrium dokusunun rahim dışında, özellikle yumurtalıklarda büyümesiyle oluşan kistik yapılardır . Bu kistlerin içinde adet kanının birikmesiyle oluşan koyu kahverengi, çikolata benzeri sıvı nedeniyle halk arasında "çikolata kisti" olarak adlandırılırlar . Endometriozis hastalığının bir türü olan çikolata kistleri, üreme çağındaki kadınların yaklaşık %5-10'unda görülebilen yaygın bir durumdur . Yumurtalıkların yanı sıra fallop tüpleri, pelvis boşluğu, bağırsaklar ve mesane gibi diğer organlarda da görülebilirler .
Çikolata Kisti Neden Olur?
Çikolata kistinin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, en yaygın kabul gören teori "retrograd adet akışı"dır . Bu teoriye göre, adet döneminde rahimden atılması gereken endometrium dokusu parçacıkları, fallop tüpleri aracılığıyla karın boşluğuna geri akar ve burada yumurtalıklar gibi farklı bölgelere yerleşerek büyümeye başlar . Diğer olası nedenler arasında genetik faktörler, bağışıklık sistemindeki problemler, östrojen hormonu fazlalığı ve sezaryen gibi cerrahi işlemler yer almaktadır .
Belirtileri Nelerdir?
Çikolata kistleri, bulunduğu yere ve boyutuna göre farklı belirtiler gösterebilir . En sık görülen belirtiler şunlardır:
- Şiddetli adet sancıları: Adet döneminden hemen önce başlayıp adet boyunca devam eden, kasıklara, bele ve bacaklara yayılan ağrılar sıkça görülür .
- Kronik pelvik ağrı: Adet dönemleri dışında da devam eden alt karın ve pelvik bölge ağrısı yaşanabilir .
- Cinsel ilişki sırasında ağrı (disparoni) .
- Sindirim sorunları: İshal, kabızlık, şişkinlik ve ağrılı bağırsak hareketleri görülebilir .
- Adet düzensizlikleri ve ara kanamalar: Adet dönemleri arasında lekelenme veya kanama yaşanabilir .
- Kısırlık: Çikolata kistleri, yumurtalık rezervini ve fallop tüplerinin işlevini etkileyerek hamile kalmayı zorlaştırabilir veya kısırlığa neden olabilir .
- Yorgunluk ve enerji düşüklüğü .
Bazı durumlarda çikolata kistleri patlayabilir ve bu durum ani, şiddetli karın ağrısı, ateş, kusma, baygınlık gibi ciddi semptomlara yol açabilir .
Tanı ve Tedavi Yöntemleri
Çikolata kistinin kesin tanısı, laparoskopi adı verilen cerrahi bir yöntemle çıkarılan dokuların mikroskobik incelemesiyle konulur . Ancak klinik muayene, ultrasonografi ve hastanın şikayetleri de tanıya yardımcı olur.
Çikolata kistlerinin kendiliğinden geçmediği bilinmektedir . Tedavi yöntemleri, kistin boyutuna, hastanın yaşına, semptomların şiddetine ve çocuk sahibi olma isteğine göre değişiklik gösterir .
- Medikal Tedavi: Ağrı kesiciler ve hormonal ilaçlar, semptomları hafifletmek ve kistlerin büyümesini engellemek için kullanılabilir . Ancak bu ilaçlar kistleri tamamen yok etmez .
- Cerrahi Tedavi: Özellikle büyük boyutlu kistler (genellikle 4 cm ve üzeri), şiddetli ağrıya neden olanlar veya kısırlık durumunda cerrahi müdahale tercih edilebilir . Laparoskopik (kapalı) ameliyat, günümüzde altın standart olarak kabul edilen daha az invaziv bir yöntemdir . Ameliyatla kistin tamamen çıkarılması hedeflenir .
Çikolata kistleri kanserli değildir, ancak büyüyerek iç organlara yapışıklık yapabilir ve yaşam kalitesini düşürebilir . Cerrahi sonrası kistlerin tekrarlama riski bulunmakla birlikte, düzenli takip ve bazı durumlarda medikal baskılama ile bu risk azaltılabilir .