Divan Kelimesinin Kökeni ve Genel Anlamı
Arapça kökenli bir kelime olan “divan”, Farsça ve Aramice gibi dillerden de etkilenerek Türkçeye geçmiştir. Zamanla farklı alanlarda çeşitli anlamlar kazanmıştır. Genellikle toplantı yeri, konsey, kurul veya meclis anlamında kullanılır.
Devlet Yönetiminde Divan
Osmanlı İmparatorluğu'nda “divan”, devletin yönetim sistemi içinde önemli bir yere sahipti. Özellikle devletin yönetimiyle ilgili önemli kararların alındığı, hükümet yetkililerinin bir araya geldiği resmi meclise “Divan-ı Hümayun” adı verilirdi. Bu yüksek düzeydeki devlet adamlarının kurduğu meclis, padişahın veya sadrazamın başkanlığında toplanır, ülkenin idari, mali ve askeri işlerini görüşürdü. Ayrıca, İslam devletlerinde yönetimle ilgili işleri yürüten kurul ve daireler de divan olarak adlandırılırdı.
Coğrafi bir terim olarak ise divan, Osmanlı İmparatorluğu'nun yönetim sistemi içinde köy ile nahiye arasında kalan idari ve mali bir birimin adıydı. Günümüzde de köyden daha küçük, dağınık bazı yerleşim birimleri için kullanılmaktadır.
Edebiyatta Divan
Edebiyat alanında “divan” kelimesi iki temel anlamda karşımıza çıkar:
- Divan Edebiyatı: Klasik Türk edebiyatı olarak da bilinen divan edebiyatı, Türk kültürüne özgü, süslü ve sanatlı bir edebiyat türüdür. Arap ve Fars edebiyatlarından etkilenerek İslami unsurlarla şekillenmiş, yüksek zümre ve seçkinler edebiyatı olarak kabul edilmiştir. Bu edebiyatta nazım (şiir) ağırlıklı olup, Arapça, Farsça ve Türkçenin iç içe olduğu Osmanlıca kullanılmıştır.
- Şair Divanı: Bir şairin veya yazarın eserlerinin, özellikle şiirlerinin toplandığı kitaba veya deftere de “divan” denir. Örneğin, Fuzuli'nin şiirlerini içeren eseri “Fuzuli Divanı” olarak bilinir.
Mobilya Olarak Divan
Günlük yaşamda “divan”, bir duvara bitiştirilerek kullanılan, arkalıksız, oturma alanı geniş ve yüksek, üstü minderli ve yastıklı bir mobilya türüdür. Geceleri yatak işlevi de görebilen bu çok yönlü mobilyalar, özellikle Doğu kültüründeki yerde oturma ve bağdaş kurma alışkanlığına uygun olarak tasarlanmıştır. Sedir ile benzer özellikler gösterir ve Türk kültüründe köklü bir geçmişe sahiptir.
Sonuç
“Divan” kelimesi, kökeni ve tarihsel süreç içinde kazandığı farklı anlamlarla Türk kültür ve medeniyetinin zenginliğini yansıtan önemli bir kavramdır. Devlet yönetimindeki meclislerden edebi eser koleksiyonlarına, hatta evlerimizi süsleyen mobilyalara kadar geniş bir kullanım alanına sahiptir.