Haçapuri Nedir?
Haçapuri (Gürcüce: ხაჭაპური), içi peynirle doldurulmuş geleneksel bir Gürcü yemeğidir. Genellikle mayalı hamurdan yapılan ve çeşitli şekillerde sunulan bu lezzet, Gürcistan mutfağının en tanınmış ve sevilen yemeklerinden biridir.
Etimolojisi ve Tarihçesi
Haçapuri kelimesi, Gürcüce "haço" (ხაჭო) yani bir çeşit peynir ve "puri" (პური) yani ekmek kelimelerinin birleşiminden oluşur. Bu tamlama Türkçeye "peynirli ekmek" olarak çevrilebilir. Haçapurinin kökeni hakkında uzmanlar arasında farklı görüşler bulunsa da, bazı kaynaklara göre 12. yüzyıla kadar uzandığı düşünülmektedir. Bazı uzmanlar ise, yemeğin konseptinin 16. yüzyıldan çok önce Romalı askerler tarafından Avrupa'ya getirilmiş olabileceğini ve pizzanın bir kuzeni olabileceğini öne sürmektedir.
Haçapuri Çeşitleri
Haçapuri, Gürcistan'ın farklı bölgelerine özgü birçok çeşide sahiptir. Her bir çeşidin kendine has bir şekli ve bazen de farklı iç malzemeleri bulunur:
- Acaruli Haçapuri (Açara): Kayık şeklinde yapılan bu çeşidin ortasında peynir, tereyağı ve genellikle servis edilmeden hemen önce eklenen bir yumurta sarısı bulunur.
- İmeruli Haçapuri (İmereti): En yaygın ve geleneksel çeşitlerden biridir. Yuvarlak şekilli olup içi peynirle doldurulur.
- Megruli Haçapuri (Samegrelo): İmeruli'ye benzer ancak üzerine ek olarak peynir serpilerek hazırlanır.
- Guruli Haçapuri (Guria): Genellikle yarım ay şeklinde olup, içine peynir ve haşlanmış yumurta konulabilir.
- Achma Haçapuri (Abhazya): Çok katlı yapısıyla sossuz lazanyayı andırır ve bol peynir içerir.
- Ossetian Haçapuri: Peynir ve patatesin birlikte iç malzeme olarak kullanıldığı bir çeşittir.
Kültürel Önemi ve Yaygınlığı
Haçapuri, Gürcistan'da sadece bir yemek olmanın ötesinde, kültürel bir simge haline gelmiştir. Ülke içindeki bölgeler arasındaki enflasyon farkını bulmak için yapılan akademik araştırmalarda Haçapuri fiyatları temel alınmıştır ve bu durum "Haçapuri Endeksi" olarak bilinir. Gürcistan'ın somut olmayan kültürel miras listesine dahil edilen Haçapuri, aynı zamanda 27 Şubat'ın Ulusal Haçapuri Günü olarak kutlanmasına da vesile olmuştur. Gürcistan'dan diğer Sovyet ülkelerine ve hatta İsrail'e göç eden Yahudiler aracılığıyla dünyaya yayılmıştır.
Türk Pidesi ile Benzerlikleri ve Farkları
Haçapuri, Türkiye'deki Karadeniz pidesine benzerliğiyle dikkat çeker. Ancak yapılışları ve bazı detaylarda farklılıklar bulunur. Örneğin, Acaruli Haçapuri'nin kayık şekli Karadeniz pidesine benzese de, servis edilirken üzerine çiğ yumurta eklenip tereyağı sürülmesiyle ayrılır. Haçapurinin aslı genellikle daha kalın bir hamur ve peynir dolgusundan oluşurken, Türk pidesi farklı sos ve malzemelerle çeşitlenebilir.