Kazai Rüşt Kavramı
Kazai rüşt, Türk Medeni Kanunu'nda düzenlenen ve bir küçüğün, kanunen belirlenen 18 yaşını doldurmadan önce mahkeme kararıyla ergin (reşit) sayılması anlamına gelen hukuki bir kavramdır. Normal şartlarda erginlik, 18 yaşın tamamlanmasıyla kendiliğinden kazanılırken, kazai rüşt bu süreci istisnai olarak öne çekme imkanı sunar.
Bu kavram, kişinin kendi hayatını düzenleyebilecek ve işlerini tek başına yürütebilecek olgunluğa eriştiği durumlarda, hukuk önünde tanınmasını sağlar.
Kazai Rüşt Kararı Alma Şartları
Türk Medeni Kanunu'nun 12. maddesinde düzenlenen kazai rüşt kararı alabilmek için belirli şartların bir arada bulunması gerekmektedir:
- Yaş Şartı: Küçüğün en az 15 yaşını doldurmuş olması gerekir. 15 yaşını doldurmamış bir küçüğün ergin kılınması mümkün değildir.
- Küçüğün İsteği: Ergin kılınmak isteyen küçüğün bu yönde açık bir isteği ve talebi olmalıdır. Velisinin tek başına istemesi yeterli değildir.
- Velinin Rızası: Küçüğün velayet altında olması durumunda, velisinin (anne ve babasının) rızası gereklidir. Eğer velayet anne veya babadan birindeyse, o tarafın rızası yeterlidir. Küçük vesayet altındaysa, vasi ve denetim makamının izni aranır.
- Mahkemenin Kanaati (Menfaat Şartı): Mahkeme, ergin kılınma talebinin küçüğün menfaatine uygun olduğuna kanaat getirmelidir. Hakim, bu değerlendirmeyi yaparken küçüğün olgunluğunu, hayat tecrübesini ve talebin gerekçesini inceler.
Başvuru Süreci ve Yetkili Mahkeme
Kazai rüşt davası, çekişmesiz yargı işlerinden olup, Sulh Hukuk Mahkemeleri görevlidir. Yetkili mahkeme ise ergin kılınmak isteyen küçüğün yerleşim yeri mahkemesidir. Başvuru, küçüğün kendisi veya velisi tarafından bir dilekçe ile yapılır.
Kazai Rüştün Hukuki Sonuçları
Mahkeme tarafından verilen kazai rüşt kararı ile küçük, tam fiil ehliyetine sahip olur. Bu durum, veli veya vasisinin iznine ihtiyaç duymadan kendi adına hukuki işlemler yapabilmesini sağlar. Kazai rüşt kararı ile yapılabilecek bazı işlemler şunlardır:
- Taşınır ve taşınmaz alım satım işlemleri gerçekleştirebilir.
- Bağışlama sözleşmesi yapabilir.
- Dernek ve şirket kurabilir, bunlara üye veya ortak olabilir.
- Meslek veya sanat okulunu bitirenler Devlet memuru olabilir.
- Erginliğin koşul olarak arandığı her türlü işlem, faaliyet ve başvuru yapılabilir.
Ancak, kazai rüşt kararı kişinin yaşını büyütmez veya cezai sorumluluk yaşını otomatik olarak değiştirmez. Yaşa bağlı olan (örneğin seçme ve seçilme yaşı gibi) haklar için ilgili yaş şartının doldurulması gerekmektedir. Ayrıca, kazai rüşt evlenme izninden farklı bir hukuki kurumdur.