Şabat Nedir?
Şabat (İbranice: שַׁבָּת), Yahudilikte ibadet ve dinlenme günü olarak kabul edilen kutsal bir zamandır. Gregoryen takviminde Cumartesi gününe denk gelir ve Yahudiler için Tanrı ile aralarındaki özel bir bağı temsil eder. Bu gün, bireyin her türlü mesleki işine ara verip kendini ibadet ve Tora (Tevrat) öğrenimi yoluyla Tanrı'ya adaması, ruhsal tarafını güçlendirmesi beklenen bir gündür.
Kökeni ve Anlamı
Şabat'ın kökeni, Yahudi kutsal kitabı Tanah'ta yer alan Tevrat'a dayanır. Yaratılış kitabında Tanrı'nın evreni altı günde yarattıktan sonra yedinci günde dinlendiği belirtilir. Bu nedenle Yahudiler de haftanın yedinci gününü bir ibadet ve dinlenme günü olarak ayırmışlardır. “Altı gün çalışacak ve bütün işlerini yapacaksın. Ama yedinci gün Tanrın RAB'be Şabat'tır; hiçbir iş yapmayacaksın…” (Çıkış 20:9–10) emri, On Emir'in bir parçası olarak kabul edilir ve Yahudi dini hukukunda (Halaha) merkezi bir yere sahiptir. Şabat, aynı zamanda Tanrı'nın Musa peygamberle Sina Dağı'nda yaptığı antlaşmanın bir sembolü olarak da görülür.
Ne Zaman ve Nasıl Kutlanır?
Şabat, Cuma günü gün batımıyla başlayıp, Cumartesi günü gün batımı sonrasına kadar devam eder. Şabat'ın gelişi Cuma günü güneş battığında özel dualar ve Şabat mumlarının yakılması ile karşılanır. Ardından “Kiddush” adı verilen kutsama duası eşliğinde şarap içilir ve özel Şabat ekmeği olan “hallah” paylaşılır. Aileler bir araya gelir, geleneksel yemekler yenir ve dua edilir. Sinagoglarda özel Şabat ayinleri düzenlenir ve Tora'dan bölümler okunur. Şabat, aile bağlarını kuvvetlendiren ve manevi anlamda güçlenmeye olanak tanıyan bir zaman dilimi olarak algılanır.
Şabat Yasakları
Şabat boyunca dinlenmek esastır ve fiziki güç harcanacak herhangi bir iş yapılması dinen yasaklanmıştır. Bu kuralların temelinde bütün işlerin durdurulması vardır. Yahudi dini hukukunda, dünyevi uğraşlardan uzaklaşıp ruhani bir yenilenme yaşamayı amaçlayan 39 farklı “yasaklı iş” kategorisi bulunur. Bu yasaklar arasında çalışmak, para alışverişi yapmak, seyahat etmek, elektronik cihazları kullanmak, ateş yakmak, yemek pişirmek, yazı yazmak ve silmek gibi eylemler yer alır. Bu nedenle Şabat günü yenecek yemekler bir gün önceden pişirilir ve sıcak tutulur.
Modern Dünyada Şabat
Günümüzde farklı Yahudi toplulukları Şabat'a farklı düzeylerde uyar. Ortodoks Yahudiler, geleneksel kurallara eksiksiz uymaya çalışırken; Muhafazakâr ve Reform Yahudiler, bu günü daha esnek biçimde kutlamaktadır. İsrail'de Şabat, resmi tatil günü olarak kabul edilir; toplu taşıma büyük ölçüde durur ve birçok iş yeri kapanır.