Ay tutulması, Arapça kökenli adıyla “husuf”, Ay'ın kendi yörüngesinde dolanırken Dünya'nın gölgesine girmesiyle meydana gelen bir gök olayıdır. Bu durum, Güneş, Dünya ve Ay'ın yaklaşık olarak aynı doğrultuya gelmesiyle gerçekleşir. Ay tutulması yalnızca dolunay evresinde gözlemlenebilir, çünkü Ay'ın diğer evrelerinde bu hizalanma mümkün olmaz.
Ay Tutulması Nasıl Oluşur?
Ay tutulması, Dünya'nın Güneş ile Ay arasına girmesi ve Güneş ışınlarının Ay yüzeyine ulaşmasını engellemesiyle meydana gelir. Bu sırada Dünya, gölgesini Ay'ın üzerine düşürür ve Ay, tamamen ya da kısmen karanlıkta kalır. Dünya'nın gölge konisi, tam gölge (umbra) ve yarı gölge (penumbra) olmak üzere iki ana bölümden oluşur. Ay'ın bu gölge konisinin hangi bölümünden geçtiğine bağlı olarak farklı tutulma türleri ortaya çıkar.
Ay Tutulması Çeşitleri
Ay tutulmaları üç ana türde incelenir:
- Tam Ay Tutulması: Ay, Dünya'nın tam gölge (umbra) bölgesine tamamen girdiğinde gerçekleşir. Bu durumda Ay, Güneş ışınlarının Dünya atmosferinde kırılarak Ay yüzeyine ulaşması nedeniyle kızıl veya bakır tonlarında görünür. Bu olaya halk arasında “Kanlı Ay” veya “Kızıl Ay tutulması” da denir.
- Parçalı Ay Tutulması: Ay'ın sadece bir kısmı Dünya'nın tam gölge konisine girdiğinde meydana gelir. Bu durumda Ay'ın bir bölümü karanlık görünürken, diğer kısmı aydınlık kalır.
- Yarı Gölgeli Ay Tutulması: Ay, Dünya'nın yarı gölge (penumbra) bölgesinden geçtiğinde oluşur. Bu tür tutulma çıplak gözle fark edilmesi zor olabilir, çünkü Ay'ın parlaklığı sadece çok küçük bir miktar azalır ve Ay yalnızca biraz daha solgun görünür.
Ay Tutulmasının Süresi ve Gözlemlenmesi
Ay tutulmaları, Güneş tutulmalarına göre daha uzun sürer. Tam Ay tutulması birkaç saat sürebilir ve tutulma süresi genellikle yaklaşık 30 dakika ile bir saat arasında değişir. Ay tutulması, yeryüzünün Ay'ın ufuk çizgisinin üzerinde olduğu herhangi bir bölgesinden gözlenebilir.
Husuf Namazı Nedir?
İslam kültüründe Ay tutulması (husuf) sırasında kılınan özel bir nafile namazı bulunur. Bu namaza “Husuf Namazı” denir. Hz. Muhammed'in Ay tutulması sırasında Allah'a yönelmek ve dua etmek amacıyla bu namazın kılınmasını tavsiye ettiği belirtilir. Husuf namazı, Ay tutulması sona erinceye kadar tek başına veya cemaatle kılınabilir.