Ay Tutulması Nedir?
Ay tutulması, Ay'ın kendi yörüngesinde dolanırken, kimi zaman Dünya'nın gölgesine girmesiyle meydana gelen astronomik bir olaydır. Bu durum, Güneş, Dünya ve Ay'ın yaklaşık olarak aynı hizaya gelmesiyle gerçekleşir. Ay, Dünya'nın gölgesine girdiğinde, Güneş'ten aldığı parlaklığı kaybeder ve bu da Ay tutulması olarak gözlemlenir.
Ay Tutulması Nasıl Gerçekleşir?
Ay tutulması, Dünya'nın Güneş ile Ay arasına girmesi ve Güneş ışınlarının Ay'a ulaşmasını engellemesi sonucu oluşur. Bu hizalanma sırasında Dünya, Güneş'ten gelen ışığı keser ve gölgesini Ay'ın üzerine düşürür. Tutulma, yalnızca Ay'ın dolunay evresinde ve Ay'ın yörünge düzleminin Dünya'nın yörünge düzlemine yakın olduğu zamanlarda meydana gelir.
Neden Her Ay Ay Tutulması Olmaz?
Ay, Dünya etrafındaki yörüngesini yaklaşık bir ayda tamamlasa da, Ay tutulması her ay düzenli olarak gözlenmez. Bunun temel nedeni, Ay'ın Dünya etrafındaki yörünge düzlemi ile Dünya'nın Güneş etrafındaki yörünge düzlemi arasında yaklaşık 5 derecelik bir açı bulunmasıdır. Bu eğiklik nedeniyle Ay, her dolunay evresinde Dünya'nın gölgesine girmez; genellikle gölgenin biraz üstünden veya altından geçer. Tutulmalar, ancak Ay'ın yörüngesinin düğüm noktalarına yakın olduğu zamanlarda gerçekleşir.
Ay Tutulması Çeşitleri Nelerdir?
Ay'ın Dünya'nın gölgesinden geçiş biçimine göre üç ana Ay tutulması türü bulunur:
- Tam Ay Tutulması: Ay'ın tamamen Dünya'nın tam gölge (umbra) konisine girmesiyle oluşur. Bu durumda Ay, Güneş ışınlarının Dünya atmosferinde kırılması ve saçılması nedeniyle kızıl veya bakır tonlarında görünür. Bu olaya halk arasında “Kanlı Ay” veya “Kızıl Ay tutulması” da denir.
- Parçalı Ay Tutulması: Ay'ın sadece bir kısmının Dünya'nın tam gölge konisine girmesiyle meydana gelir. Bu durumda Ay'ın bir kısmı karanlıkta kalırken, diğer kısmı aydınlık görünür.
- Yarı Gölgeli (Penumbral) Ay Tutulması: Ay'ın Dünya'nın yarı gölge (penumbra) bölgesinden geçmesiyle oluşur. Bu tür tutulmalarda Ay yüzeyine soluk bir gölge düşer ve Ay'ın parlaklığında gözle fark edilmesi zor, çok küçük bir azalma meydana gelir.
Ay Tutulması Ne Kadar Sürer ve Ne Sıklıkla Görülür?
Ay tutulmaları, Güneş tutulmalarına kıyasla daha uzun sürebilir. Ortalama bir Ay tutulmasının süresi yaklaşık 50 dakika ile bir saat arasında değişebilir. Dünya'nın Ay'a göre daha büyük olması bu sürenin uzamasında etkilidir. Ay tutulmaları genellikle yılda iki kez meydana gelir, ancak bazı özel durumlarda hiç görülmeyebilir veya üç kez gerçekleşebilir.