Güneş Tutulması Nedir?
Güneş tutulması, Ay'ın yörünge hareketi sırasında Dünya ile Güneş arasına girmesi ve dolayısıyla Ay'ın Güneş'i kısmen ya da tümüyle örtmesi sonucunda gözlemlenen bir doğa olayıdır. Bu göksel olay, Ay'ın gölgesinin Dünya üzerine düşmesiyle gerçekleşir ve gölgenin düştüğü bölgelerde Güneş bir süreliğine görünmez olur.
Nasıl Oluşur?
Bir güneş tutulmasının meydana gelmesi için belirli koşulların sağlanması gerekir:
- Ay'ın yeni ay evresinde olması.
- Güneş, Dünya ve Ay'ın yaklaşık olarak aynı doğrultuda bulunması.
- Ay'ın yörünge düzleminin, Dünya'nın Güneş çevresindeki yörünge düzlemiyle çakışması. Ay'ın yörünge düzlemi ile Dünya'nın yörünge düzlemi arasında yaklaşık beş derecelik bir açı olduğundan, Ay her defasında Güneş'in tam önünden geçmez ve bu çakışma seyrek olarak oluşur.
Bu nedenle, her yeni ay evresinde bir güneş tutulması gözlemlenmez. Yılda genellikle iki ila beş arasında güneş tutulması meydana gelir, bunlardan en fazla ikisi tam tutulma olabilir.
Güneş Tutulması Çeşitleri
Güneş tutulmaları dört ana türde sınıflandırılır:
- Tam Güneş Tutulması: Ay'ın Güneş'i Dünya'dan disk halinde görünen ışık yuvarını tümüyle örtmesiyle oluşur. Bu durumda Güneş'in çok parlak olan ışık yuvarı Ay'ın karanlık gölgesiyle örtülür ve Güneş'in taç küresi (korona) çıplak gözle görülebilir hale gelir.
- Parçalı Güneş Tutulması: Ay'ın Güneş'i kısmen örtmesi sonucunda oluşur. Her tam ve halkalı tutulma, parçalı tutulma olarak başlar ve biter.
- Halkalı Güneş Tutulması: Ay'ın, Güneş'in önünden tam kavuşumlu geçişinde Güneş'i tam örtmediği zaman gözlemlenir. Ay Dünya'dan daha uzakta olduğu için Güneş'ten daha küçük görünür ve Güneş'i tamamen kaplayamaz, bu da Ay'ın etrafında bir halka gibi görünen bir görüntü oluşturur.
- Hibrit Güneş Tutulması: Tutulmanın Dünya yüzeyinin bazı bölgelerinde tam, bazı bölgelerinde halkalı olarak gözlenmesi demektir. Bu tür tutulmalar oldukça nadirdir.
Güneş Tutulmasını Güvenle İzleme
Güneş tutulmasını izlerken göz sağlığını korumak hayati önem taşır. Çok kısa bir süre bile olsa Güneş'e doğrudan bakmak, göz retinasında kalıcı hasara ve hatta körlüğe yol açabilir. Retina acıya duyarlı olmadığından, bu hasarın oluştuğu hissedilmeyebilir.
Güneş tutulmasını güvenle izlemek için:
- Özel olarak tasarlanmış, sertifikalı Güneş filtreli gözlükler (ISO 12312-2 standardına uygun) kullanılmalıdır.
- Güneş'in görüntüsünün beyaz bir kağıda yansıtılması gibi projeksiyon yöntemleri güvenli bir alternatiftir.
- Asla çıplak gözle, normal güneş gözlükleriyle, isli camlarla, disket içi, CD, yanmış film gibi güvenli olmayan malzemelerle veya dürbün, teleskop, fotoğraf makinesi vizörü gibi optik araçlarla doğrudan Güneş'e bakılmamalıdır.
Güneş tutulmaları ortalama 10 saniye ile 7,5 dakika arasında sürebilir. Bu doğal olaylar, mitolojik inanışların aksine depremlerle veya diğer doğal afetlerle doğrudan bir nedensel ilişki içinde değildir.