Radyoterapi, kanser tedavisinde kullanılan ve yüksek enerjili ışınlar aracılığıyla kanser hücrelerinin büyümesini durdurmayı veya onları yok etmeyi hedefleyen bir tedavi yöntemidir. Tıpta radyasyon onkolojisi olarak da bilinen bu alan, kanserle mücadelede cerrahi ve kemoterapi gibi diğer tedavi yöntemleriyle birlikte veya tek başına kullanılabilir.
Radyoterapi Nasıl Çalışır?
Radyoterapinin temel prensibi, kanser hücrelerinin normal hücrelere göre radyasyona daha duyarlı olmasından yararlanmaktır. Yüksek enerjili ışınlar (genellikle X-ışınları, gama ışınları veya elektronlar), kanser hücrelerinin DNA'sına zarar vererek onların çoğalmasını engeller ve sonunda ölmelerine neden olur. Bu hasar, hücrelerin kendilerini onarma yeteneklerini aşar.
Radyoterapi, uygulandığı bölgedeki hem kanser hücrelerini hem de bazı sağlıklı hücreleri etkileyebilir. Ancak, sağlıklı hücrelerin radyasyona karşı daha dirençli olması ve hasar gördüklerinde kendilerini onarma yeteneklerinin daha yüksek olması sayesinde, tedavi genellikle tolere edilebilir düzeydedir. Tedavinin amacı, kanser hücrelerine mümkün olan en yüksek dozu verirken, çevreleyen sağlıklı dokulara verilen zararı en aza indirmektir.
Radyoterapi Türleri
Radyoterapi, uygulandığı kaynağa ve hedefe göre farklılık gösteren çeşitli türlere ayrılır:
- Harici Radyoterapi (Eksternal Radyoterapi): Bu en yaygın radyoterapi türüdür. Tedavi, vücudun dışındaki bir makine (lineer akseleratör gibi) kullanılarak uygulanır. Işınlar, belirli bir açıdan ve belirli bir süre boyunca kanserli bölgeye yönlendirilir. Tedavi seansları genellikle kısa sürer ve hasta herhangi bir acı hissetmez.
- Dahili Radyoterapi (Brakiterapi): Bu yöntemde, radyoaktif madde içeren küçük kapsüller, iğneler veya teller doğrudan tümörün içine veya yakınına yerleştirilir. Bu, radyasyonun daha odaklı bir şekilde kanserli bölgeye ulaşmasını sağlar ve çevreleyen sağlıklı dokulara verilen zararı azaltır. Brakiterapi, prostat, rahim ağzı ve meme kanseri gibi bazı kanser türlerinde kullanılır.
- Sistemik Radyoterapi: Bu tür radyoterapide, radyoaktif madde ağız yoluyla alınır veya damar yoluyla enjekte edilir. Radyoaktif madde, kan dolaşımı yoluyla tüm vücuda yayılır ve kanser hücrelerini hedef alır. Tiroid kanseri tedavisinde radyoaktif iyot kullanımı buna bir örnektir.
Radyoterapi Hangi Kanserlerde Kullanılır?
Radyoterapi, birçok farklı kanser türünün tedavisinde etkilidir. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Meme Kanseri
- Prostat Kanseri
- Akciğer Kanseri
- Baş ve Boyun Kanserleri
- Beyin Tümörleri
- Jinekolojik Kanserler (Rahim ağzı, yumurtalık vb.)
- Lenfoma
- Cilt Kanseri
Radyoterapi, kanserin evresine, türüne, hastanın genel sağlık durumuna ve diğer tedavi seçeneklerine bağlı olarak tek başına veya cerrahi, kemoterapi, immünoterapi gibi diğer tedavi yöntemleriyle birlikte kullanılabilir.
Radyoterapinin Yan Etkileri
Radyoterapinin yan etkileri, uygulanan radyasyonun dozu, tedavi edilen bölge ve hastanın bireysel tepkisine göre değişiklik gösterebilir. En sık görülen yan etkiler şunlardır:
- Yorgunluk
- Ciltte kızarıklık, kuruluk veya tahriş (tedavi edilen bölgede)
- Saç dökülmesi (tedavi edilen bölgede)
- Bulantı ve kusma (özellikle karın bölgesine radyoterapi uygulandığında)
- İshal (özellikle karın bölgesine radyoterapi uygulandığında)
Bu yan etkilerin çoğu geçicidir ve tedavi bittikten sonra zamanla azalır. Doktorlar, bu yan etkileri yönetmek için çeşitli ilaçlar ve destekleyici tedaviler önerebilirler.
Sonuç olarak, radyoterapi, kanser tedavisinde güçlü ve etkili bir araçtır. Yüksek enerjili ışınlar kullanarak kanser hücrelerini hedef alır ve birçok hastanın yaşam kalitesini artırmada veya yaşam süresini uzatmada önemli bir rol oynar.