Kök Hücre Nedir?
Kök hücreler, vücudumuzda bulunan ve kendini yenileme, aynı zamanda farklılaşarak çeşitli hücre tiplerine dönüşebilme yeteneğine sahip özel hücrelerdir. Özellikle hematopoetik kök hücreler, tüm kan hücrelerimizin (alyuvarlar, akyuvarlar ve trombositler) ana kaynağını oluşturur ve kan yapımından sorumludur.
Kök Hücre Bağışı Neden Önemlidir?
Kök hücre bağışı, kan kanserleri (lösemi, lenfoma, multipl miyelom gibi), kemik iliği yetmezlikleri, kalıtsal anemiler ve bazı bağışıklık sistemi hastalıkları gibi ciddi rahatsızlıkları olan hastaların tedavisinde hayati bir rol oynar. Bu hastalıklar, hastanın kendi kan yapıcı sistemini bozarak yaşam kalitesini düşürür ve hatta hayati tehlike oluşturabilir. Sağlıklı bir bağışçıdan alınan kök hücreler, hastanın hasarlı veya hastalıklı kan yapıcı sisteminin yerini alarak yeni ve sağlıklı kan hücrelerinin üretilmesini sağlar.
Kimler Kök Hücre Bağışçısı Olabilir?
Kök hücre bağışçısı olmak için belirli kriterler bulunmaktadır. Genel olarak, 18-35 yaş aralığında (bazı kaynaklarda 18-50 veya 18-55 yaş aralığı belirtilmektedir) ve sağlıklı bireyler bağışçı adayı olabilir. Bağışçı adaylarının Hepatit B, Hepatit C, HIV (AIDS), sifiliz gibi bulaşıcı hastalıkları geçirmemiş olması ve kronik bir rahatsızlığının bulunmaması gerekmektedir.
Kök Hücre Bağış Süreci Nasıl İşler?
Kök hücre bağışçısı olma süreci birkaç adımdan oluşur:
- Başvuru ve Bilgilendirme: Türk Kızılayı gibi yetkili kuruluşlara başvurarak bilgilendirme alırsınız ve gönüllü bağışçı adayı formunu doldurursunuz.
- Kan Örneği ve Doku Tipleme: Kan grubunuzun belirlenmesi, bulaşıcı hastalık testleri ve doku tiplemesi (HLA testi) için 3 tüp kan örneği alınır. Bu testler sonucunda doku tipiniz TÜRKÖK Kemik İliği Bankası veri tabanına kaydedilir.
- Eşleşme ve Onay: Veri tabanında bir hasta ile doku uyumunuz tespit edildiğinde, Türk Kızılayı sizinle iletişime geçer ve bağışı halen kabul edip etmediğiniz teyit edilir.
- Sağlık Muayenesi: Bağış öncesinde detaylı bir fiziksel muayene, EKG, akciğer filmi ve çeşitli kan testleri yapılır. Bu testler, hem sizin hem de hasta için bağışın herhangi bir risk taşımadığından emin olmak amacıyla gerçekleştirilir.
Kök Hücre Toplama Yöntemleri Nelerdir?
Kök hücre toplama işlemi genellikle iki ana yöntemle yapılır:
- Periferik Kan Kök Hücre Toplama (Aferez): En sık tercih edilen yöntemdir. Bağışçıya 4-5 gün boyunca, kök hücrelerin kemik iliğinden kan dolaşımına geçmesini sağlayan özel bir ilaç (G-CSF) verilir. Ardından, kan bir aferez cihazına bağlanarak kök hücreler ayrıştırılır ve diğer kan bileşenleri bağışçıya geri verilir. Bu işlem genellikle hastaneye yatış veya anestezi gerektirmez.
- Kemik İliği Bağışı: Daha az uygulanan bir yöntemdir. Kök hücreler, genel anestezi altında kalça kemiğinden özel iğnelerle toplanır. Bu işlem yaklaşık 60 dakika sürer ve bağışçının 2-3 gün hastanede kalması gerekebilir.
Bağış sonrası, kök hücreleriniz birkaç hafta içinde kendini yeniler ve vücudunuz eski sayısına ulaşır. Kök hücre bağışı, tanımadığınız birine yeni bir yaşam şansı sunan, gönüllülük esasına dayalı, paha biçilmez bir eylemdir.